Του Σωτήρη Λ. Δημητρίου
Η Παραμυθία – Παραμυθιά
Η Παραμυθιά είναι μία κωμόπολη του νομού Θεσπρωτίας, που πλησιάζει τους 3000 κατοίκους. Αποτελεί έδρα του Δήμου Σουλίου, της Περιφερειακής Ενότητας Θεσπρωτίας. Είναι αμφιθεατρικά κτισμένη από τα παλαιότερα χρόνια, στην πλαγιά ενώ καταλήγει στους πρόποδες του βουνού Γκορίλας.
Το όνομά της κατά το πιθανότερο, ετυμολογείται από την λέξη παραμυθία.
Η αρχαία Φωτική βρίσκεται στην σημερινή περιοχή του Αγ. Δονάτου (Σαμέτια) ιδρύθηκε το 167 π.Χ. Εκεί βρέθηκε η σαρκοφάγος του Βασιλιά της Ηπείρου Πύρου αλλά ΚΑΙ αυτή βρίσκεται ακόμη σήμερα στο μουσείο Ιωαννίνων. Βρέθηκαν ακόμη Ελληνικές και Λατινικές επιγραφές. Το όνομά της η Φωτική το πήρε από τον Φώτιο ο οποίος ήταν ο ιδρυτής της και αρχηγός του Ελληνικού φύλλου των Ηπειρωτών Χαόνων.
Η ολοσχερής καταστροφή της αρχαίας αυτής πόλης, ήρθε με τα τέλη του 12ου αι. μ.Χ. Σταδιακά οι κάτοικοι μετακινήθηκαν μέσα στο Κάστρο, χτίζοντας νέες κατοικίες. Υπήρχε όμως το Μοναστήρι της Παναγίας της Παρηγορήτριας πλέον όπου μέρος του πληθυσμού ένιωθε κάποια ασφάλεια.
Σημείο αναφοράς για την Παραμυθιά είναι ο Άγιος Δονάτος και η Παναγία η Παρηγορήτρια.
«Παραμυθία»
Γνωστό ήταν το Μοναστήρι της Παναγίας της Παρηγορήτριας που βρισκόταν στα νότια της σημερινής πόλης, όπου και σήμερα η «Μεγάλη Εκκλησιά».
Όλα τα λεξικά, ετυμολογικά ή άλλα, καταλήγουν στο ίδιο «έτυμο» όπως η λογική και όπως και περισσότερες άλλες απόψεις.
Παραμυθέομαι = Παρηγορώ
Επιτομή λεξικού της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης του Γ. Ψύλλα 1836
-Παραμυθία (=προτροπή, παρηγοριά).
Ἀπ’ τό παραμυθέομαι-οῦμαι (=παρηγορῶ)
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
Ευάγγελος Μαντουλίδης
-Παραμυθία = παρηγοριά
Άλλα λεξικά αρχαίας ελληνικής του ΟΕΔΒ
-Λεξικό Μπαμπινιώτη:
Παραμυθία = παρηγοριά, ανακούφιση, ενθάρρυνση
(η λέξη αργότερα έλαβε και τη σημασία της φανταστικής, πλαστής ιστορίας, η οποία αποσκοπούσε να παρηγορήσει και να τέρψει τον ακροατή.
παραμυθούμαι = παρηγορώ, ανακουφίζω.
Έτσι και η «Παραμυθία» έγινε στην καθομιλουμένη «Παραμυθιά» και έμεινε ως τοπωνύμιο του ιστορικού αυτού τόπου ως σήμερα!
-Η εκδοχή ότι το όνομά της προέρχεται από την παρά τον Θύαμη (Καλαμά) θέση της, δεν αντέχει ούτε ετυμολογικά ούτε μπορεί να οφείλεται σε γεωγραφικό τοπωνύμιο, λόγω της απόστασης που έχει με τον ποταμό αυτόν, διότι υπάρχουν πολύ πλησιέστερα σε αυτόν χωριά που όμως δεν επηρεάστηκε από αυτό η ονομασία τους.
Η Παραμυθιά είχε παράδοση στην κατασκευή μεταλλικών και άλλων παραδοσιακών αντικειμένων και εργαλείων ως τον προηγούμενο μόλις αιώνα. Συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα λίγο πιο έξω από την κωμόπολη, στην πεδινή έκταση στο χωριό Καρυώτι, εργαστήρι κατασκευής καμπάνας, το μοναδικό στον νομό. Είναι οικογενειακή επιχείρηση και λειτουργεί συνεχόμενα για πάνω από 150 χρόνια. Εξάγει δε καμπάνες στο Ισραήλ, την Κύπρο, τη Ρουμανία, τη Σερβία, ακόμη και στην Ρωσία και την Αμερική.
Στην ευρύτερη πεδινή περιοχή υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι, όπως της Ελέας, ενώ υπάρχει ακόμη ο αρχαίος Κωκυτός ποταμός . (Κωκυτός, από το αρχαιοελληνικό ρήμα «κωκύω», που σημαίνει «κραυγάζω μετ’ οδύνης, θρηνώ»).
* Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης.
Στους πρόποδες του κάστρου του Αγίου Δονάτου στα βορειοδυτικά της κωμόπολης της Παραμυθιάς στη συνοικία Προνιάτικα βρίσκεται η «Κούλια».
Η νεοανακαινισμένη «Κούλια των Μπονολάτων», ύψους 26 μέτρων είναι και πάλι επισκέψιμη για το κοινό δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Τρίτη και Σάββατο.
Είναι 5όροφη πυργόμορφη κατοικία με πολεμίστρες αντί παράθυρα στο ισόγειο και 1ο όροφο. Η κατασκευή του χρονολογείται μετά το 1.750 και ήταν ιδιοκτησίας μουσουλμάνων οι οποίοι έλεγχαν από εκεί τον κάμπο της Παραμυθιάς, τον οποίο εκμεταλλεύονταν.
Νοτιοανατολικά της Παραμυθιάς δεσπόζουν τα βουνά του Σουλίου.
Η Παραμυθιά είναι εύκολα προσβάσιμη από την Εγνατία οδό, από και προς Ηγουμενίτσα και Ιωάννινα, καθώς και από περιφερειακούς δρόμους, οι οποίοι οδηγούν προς Σούλι και Γλυκή όπου και πηγές του Αχέροντα, σε ένα πολύ όμορφο φυσικό περιβάλλον.