Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
Το ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο στο χωριό Βουλιαράτες
Το ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο του χωριού Βουλιαράτες
Οι ΄Έλληνες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και στρατιώτες, που έπεσαν από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου 28.10.1940 έως και τη λήξη του 29.04.1941 ανέρχονται[1], σε 13.408 χιλιάδες[2]. Εξ’ αυτών οι 8.000 χιλ. ετάφησαν εντός του αλβανικού εδάφους. Ετάφησαν προχείρως σε αγρούς, σε κήπους, σε αυλές σπιτιών και σε νεκροταφεία.
Ετάφησαν από τους ίδιους τους συναδέλφους τους, που έσκαψαν το κιβούρι τους, χρησιμοποιώντας αντί για σκαπάνη τις ξιφολόγχες και αντί για φτυάρι τις παλάμες των χεριών τους. Στη συνέχεια από σανίδες που έβγαζαν από τα κιβώτια των πυρομαχικών, αφού έφτιαχναν έναν πρόχειρο σταυρό κι έγραφαν επάνω με μπογιά το όνομά τους, τον τοποθετούσαν στο νεοσκαμμένο μνήμα. (Βλέπ. Αγαθοκλή Προκ. Παναγούλια « ΄Οσοι δε γύρισαν από το μέτωπο » (ό.α.), σελ. 94 έ. κ. 97 )
Μετά την πτώση του καθεστώτος του Χότζα οι ελληνικές κυβερνήσεις κατέβαλαν προσπάθειες, ώστε η Αλβανία να επιτρέψει τη δημιουργία στρατιωτικών ελληνικών νεκροταφείων εντός του εδάφους της με σκοπό τον ενταφιασμό των χιλιάδων Ελλήνων πεσόντων. Οι προσπάθειες αυτές, αν και δεν είχαν το ποθητό αποτέλεσμα, δημιούργησαν στο χωριό Βουλιαράτες το πρώτο και μοναδικό στρατιωτικό νεκροταφείο, στο οποίο ετάφησαν 58 αναγνωρισμένοι Έλληνες πεσόντες στρατιωτικοί.
Από τα υπόλοιπα λείψανα των χιλιάδων μη αναγνωρισμένων Ελλήνων νεκρών, διακόσια ενενήκοντα τέσσαρα (294), φυλάσσονται στον ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του χωριού Κλεισούρας και διακόσια (200) στις λειψανοθήκες του νεκροταφείου Βουλιαράτες.
Οι ΄Ελληνες στρατιωτικοί που έπεσαν και ετάφησαν σε ελληνικά εδάφη της Ηπείρου και της Δυτ. Μακεδονίας, ανέρχονται περίπου σε πέντε χιλιάδες εννιακοσίους εξήκοντα (5.960). Εξ’ αυτών, όσων τα οστά έχουν ανεβρεθεί, φυλάσσονται σήμερα (2015) άλλα στο νεκροταφείο των Κοπάνων του Αγίου Νικολάου των Ιωαννίνων και άλλα στη βάση του αγάλματος του μαχητή του Καλπακίου.
Ο Αγαθοκλής Παναγούλιας, Ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας.
Ο Αγαθοκλής Προκ. Παναγούλιας γεννήθηκε στη Μίνθη της Ολυμπίας. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Ζαχάρως και την ΑΣΟΕ (σήμερα Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών). … (Τηλεφωνικά ) :
« Από το 1999 εργάζομαι για την περισυλλογή και ταυτοποίηση, των Ελλήνων πεσόντων κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στη Νότια Αλβανία. Μετά την ταυτοποίησή τους, έπρεπε να βρω τους συγγενείς τους πρώτου βαθμού. Τούτο δεν ήταν εύκολο, επειδή αυτοί διέμεναν σ’ όλη την Ελλάδα, από το Κιλκίς ως την Κρήτη, και πολλοί μάλιστα και στο εξωτερικό. Από την περιοχή της Παραμυθιάς, σύμφωνα με τις καταστάσεις του ΓΕΣ, βρέθηκαν τρεις (3), από τους οποίους αναγνωρίστηκε μόνο ο ένας, ο στρατιώτης Γαρίδης Φώτιος του Χρήστου από τον Ξηρόλοφο. Οι άλλοι δύο (2) είναι : α. Ο Λαδόπουλος Βασίλειος του Σπυρίδωνα, Δεκανέας. Γεννήθηκε στο Ελεθεροχώρι Παραμυθιάς το 1918, του 15ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο ύψ. Μουράτο (διάβαση Κακαβιάς) στις 3 Δεκεμβρίου 1940. Και β. Ο Νάκος[3] Παναγιώτης του Νικολάου, Δεκανέας. Γεννήθηκε στην Αγία Κυριακή Παραμυθιάς το 1908, του 15ου ΣΠ. Φονεύθηκε στο Μουράτο (διάβαση Κακαβιάς) στις 3 Δεκεμβρίου 1940.
(Βλέπ. α. ΓΕΣ/Δ/Σ : « Αγώνες και νεκροί 1940-1945», Αθήνα 1990. β. Αγαθοκλή Προκ. Παναγούλια (ό.α.), σελ. 34 και 36 (πίν., αριθμ. 10 και αριθμ.15 αντίστοιχα ) »
Στις εκδηλώσεις μνήμης και τιμής υπέρ των πεσόντων στο χωριό Βουλιαράτες (28.10.2002), οργάνωσα και πραγματοποίησα για πρώτη φορά εκδρομή προσκύνημα με τους συγγενείς τους … ».
΄Ένα μέρος της πολύχρονης και σημαντικότατης έρευνας του Αγαθοκλή Προκ. Παναγούλια, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το αναγνώσουν και στο διαδίκτυο : « Αναγνωρισμένοι Ηπειρώτες πεσόντες το 1940 στη νότια Αλβανία » ( Ακολουθεί μικρό αποσπάσματα ) :
« Το πρόβλημα με την περισυλλογή και ταφή σε στρατιωτικά νεκροταφεία των οστών των μαχητών που έπεσαν στην Αλβανία
Το πρόβλημα της ανεύρεσης και της ταφής των 7.976 νεκρών του Ελληνοϊταλικού πολέμου που « ενταφιάστηκαν » στην Αλβανία, ακόμη δεν έχει βρει τη λύση του, παρά τα συμφωνηθέντα μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Βεβαίως είναι αδύνατο να αναβρεθούν όλες οι σωροί, δεδομένου ότι στο πέρασμα του χρόνου πολλά νεκροταφεία και μεμονωμένοι τάφοι που είχαν οργανωθεί σε χωράφια και οικόπεδα καταστράφηκαν είτε επειδή καλλιεργήθηκαν είτε επειδή κτίστηκαν, ενώ άλλα καταστράφηκαν από το άθεο καθεστώς του Χότζα… »
Η ετήσια εκδήλωση προς τιμή των πεσόντων στο χωριό Βουλιαράτες
Κάθε χρόνο στο χωριό Βουλιαράτες, αρχής γενομένης το 1999, οργανώνεται στις 28 Οκτωβρίου τελετή υπό την αιγίδα του Ελληνικού Προξενείου Αργυροκάστρου προς τιμή των πεσόντων κατά το ΄Επος 1940 – 41. Στην τελετή αυτή τελείται επιμνημόσυνη δέηση, εκφωνείται ο πανηγυρικός της ημέρας, και ακολουθεί κατάθεση στεφάνων. Στις 28.10.2014, σύμφωνα με Βίντεο της TV Ipirou, επί 12 περίπου λεπτά κατέθεταν στεφάνια εκπρόσωποι και βουλευτές του ελληνικού και αλβανικού κοινοβουλίου, στρατιωτικές και πολιτικές αρχές των δύο χωρών, ως και συγγενείς των πεσόντων και ενταφιασμένων στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Βουλιαράτες. Επίσης στεφάνι κατέθεσε και ο Ξηρολοφίτης παιδίατρος Δρ. Χαράλαμπος Ζήκος, ως εκπρόσωπος των συγγενών των πεσόντων στους Βουλιαράτες Ελλήνων στρατιωτικών.
(2) Τη φωτογραφία μού την έστειλε ο Αγαθοκλής Παναγούλιας.
Οι νεκροί και οι τραυματίες του συνοικισμού Ξηρολόφου
Από το 1925 ως το τέλος του εμφυλίου 1949 οι νεκροί και οι τραυματίες από το συνοικισμό Ξηρόλοφο ανέρχονται σε οκτώ (8) ( έξι (6) νεκροί και δύο (2) τραυματίες ).
Ερευνώντας για την αιτία θανάτου τους, τον τόπο και τον χρόνο ανακάλυψα ότι ο στρατιώτης του ανεξάρτητου Τάγματος Πολυβόλων Γαρίδης Φώτιος του Χρήστου έπεσε στις 11.01.1941 στο χωριό Βουλιαράτες της Βορείου Ηπείρου κατά το ΄Επος 1940-1941 .
Το χωριό Βουλιαράτες, ελληνικό χωριό επί του αλβανικού εδάφους, ανήκει στην περιφέρεια Αργυροκάστρου και βρίσκεται περίπου πέντε χιλιόμετρα από το συνοριακό σταθμό Κακαβιάς. Οι κάτοικοί του είναι όλοι ΄Ελληνες με γλώσσα την Ελληνική. Λειτουργεί ελληνικό δημοτικό σχολείο. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστό σχεδόν σ’ όλη την Ελλάδα, επειδή έχει δημιουργηθεί εκεί ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο.
1. Ο Γρηγόρης Γιαννούρης του Ιωάννη
Μαρτυρίες :
– Χρήστος Γαρίδης του Δημητρίου
« Ο Γρηγόρης Γιαννούρης, αδερφός του Νικόλα Γιαννούρη, ήταν αγωγιάτης. Μετέφερε εμπορεύματα από την Πάργα – Παραμυθιά – Γιάννενα και το αντίθετο. Στο πηγάδι της Ζούπας, πάνω στον παλιό δρόμο που συνέδεε το Καρβουνάρι με το Μαργαρίτι, τού έκαναν καρτέρι Αλβανοτσάμηδες. Τού ζήτησαν το εμπόρευμα και τα χρήματα. Αυτός επειδή αρνήθηκε, τον σκότωσαν ».
– Βασίλειος Παπαβασιλείου του Χρήστου (συνταξιούχος δάσκαλος)
« Ο Γρηγόρης Γιαννούρης ήταν ο πιο ξακουστός και αξιόπιστος αγωγιάτης στην περιοχή. Συνεταιριζόταν και με άλλους αγωγιάτες, αλλά αυτός είχε πάντα τον πρώτο λόγο. Μετέφερε εμπορεύματα Πάργα – Παραμυθιά – Γιάννενα και τ’ ανάπαλι. Σε κάποιο όμως αγώγι, ενώ είχε κι άλλους αγωγιάτες μαζί, Αλβανοτσάμηδες τους έστησαν ενέδρα στην τοποθεσία Ζούπα. Εκεί τούς ζήτησαν τα εμπορεύματα και όλα τα χρήματα που είχαν μαζί τούς. Οι άλλοι αγωγιάτες το έβαλαν στα πόδια. Ο Γρηγόρης έμεινε μόνος του. Αν και πάλεψε παλικαρίσια άοπλος εναντίον πολλών κι οπλισμένων, στο τέλος σκοτώθηκε ».
( Οι παραπάνω πληροφορίες επιβεβαιώνονται και από τον οδοντίατρο Κωνσταντίνο Ιωάννου Κοντό)
2. Ο Φώτος Γαρίδης του Χρήστου (1910-1941)
Ο Φώτος Γαρίδης ήταν γιος του Χρήστου και της Κατερίνας του Δούλη από τη Αμπελιά (παλιά Δράγανη). Είχε παντρευτεί τη Ζωίτσα[4], κόρη του Γρηγόρη Γιαννούρη. Μαζί της απέκτησε τα παιδιά, Γιώργο (1939-2011) και Μέλπω που παντρεύτηκε το Χρήστο Μπαλέσια.
(Πληροφ. Χρήστος Γαρίδης και Κωνσταντίνος Κοντός (ό.α) )
Μαρτυρίες :
– Χρήστος Γαρίδης (ό.α), ανιψιός του Φώτου Γαρίδη
« Το 1940 ο Φώτης Γαρίδης πολεμώντας εναντίον των Ιταλών, τραυματίστηκε βαριά στο χωριό Βουλιαράτες της Αλβανίας.
Στη συνέχεια τον μετέφεραν στο πλησιέστερο στρατιωτικό Νοσοκομείο, όπου και απεβίωσε. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν και άλλοι ΄Ελληνες, τους οποίους και έθαψαν στο χωριό Βουλιαράτες. Το 2015 τα οστά του έχουν μεταφερθεί στο καινούριο στρατιωτικό ελληνικό νεκροταφείο Βουλιαράτες. Εκεί πήγα δυο φορές, βρήκα τον τάφο του και προσκύνησα ».
Στρατιώτης. Γεννήθηκε στον Ξηρόλοφο Θεσπρωτίας το 1910 του Ανεξάρτ. Τάγματος Πολυβόλων. Πέθανε στο Σ1 Πεδινό Χειρουργείο στις 11 Ιανουαρίου 1941
(4) Τη φωτογραφία μού την έστειλε ο Αγαθοκλής Παναγούλιας
Η λεζάντα της είναι από το βιβλίο του, (ό. α. ), σελ. 128.
Στην ίδια μορφή είναι και οι άλλοι τάφοι του στρατιωτικού νεκροταφείου Βουλιαράτες.
3. Πήλιος (Σπύρος) Γαρίδης του Χρήστου
Ο Πήλιος (Σπυρίδων) Γαρίδης ήταν αδερφός του Φώτο Γαρίδη. Παντρεύτηκε την Αναστασία του Γκέλη Ναστάση από τον Ξηρόλοφο.
Παιδιά :
Η Αθηνά, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Σωτηρίου (Ξηρόλοφο)
Η Ευγενία, παντρεύτηκε το Σιάκο (Ασπροκλήσι Φιλιατών)
Η Φροσύνη : Παντρεύτηκε δύο (2) φορές : α. το Φίλιππο Φιλίππου και β. τον Παναγιώτη Βασιλείου.
(πληρ. Γαρίδης Χρήστος και Θεόδωρος Κοντός).
Μαρτυρία :
– Χρήστος Γαρίδης (ό.α) :
« Ο Πήλιος (Σπύρος) Γαρίδης σκοτώθηκε στα υψώματα απέναντι από το Νιαχώρι, πολεμώντας εναντίον των Γερμανοτσάμηδων, που ήθελαν να ανακαταλάβουν την Παραμυθιά. Μαζί του φονεύτηκαν ο Τσίλη Μίνης από το Προδρόμι κ.ά.. Εκεί τραυματίστηκε και ο
(4) Τη φωτογραφία μού την έστειλε ο Χρήστος Γαρίδης (ανιψιός τους)
Υπολοχαγός Θεόδωρος Τσίγκας. Στο χωριό τον έφερε φορτωμένο πάνω στο άλογο ο οπλαρχηγός Αηδόνης Σοφίας από τη Γκρίκα ».
Γραπτές μαρτυρίες :
α. Νικόλαου Γ. Ζιάγκου : « Αγγλικός ιμπεριαλισμός και εθνική αντίσταση 1940-45 », Αθήνα 1980, τόμος τέταρτος, σελ. 213-214 :
« Οι Γερμανοί επιχείρησαν και στη 17.9.1944 κατάληψη της Παραμυθιάς. Η τηλεφωνική αναφορά της Χ μεραρχίας στο Γενικό αρχηγείο του ΕΔΕΣ έχει ως εξής :
“ Εχθρός σήμερον και ώραν 6ην επετέθη εκ των κατευθύνσεων :
1) Νεοχώριον – Βρυσοπούλα – Σέλλιανη.
2) Νεοχώριον – ΄Αγιοι Θεόδωροι
3) Νεοχώριον – Σκουπίτσα – Γκρίκα.
Επιτεθέντα τμήματα : ….
Απώλειαι ημετέρων : Νεκροί υπολοχαγός Απόστολος Στεριόπουλος, λοχίας Στυλιανός Νεοφώτιστος, αντάρτης Σπυρίδων Γαρίδης και Βασίλειος Μίνης. Τραυματίαι 8 “ ».
β. Βασίλη Κραψίτη : « Οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας », Αθήνα 1986, σελ. 157 :
« … Το πρωί της 18.09.1944, το 16ον Σύνταγμα με τα ΙΙ και ΙΙΙ τάγματά του μετωπικά και το Ι τάγμα πλευρικά από τον αυχένα Πλέσες, εξαπόλυσε γενική αντεπίθεση με αποτέλεσμα να ανατρέψει τις εχθρικές δυνάμεις τις οποίες κατεδίωξε μέχρι το Νεοχώρι, και να διασωθούν με άτακτη φυγή στη Μενίνα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
… ΙΙ των ανταρτικών δυνάμεων : Νεκροί : 1) Υποδιοικ. Υπολοχαγός Στεργιόπουλος Απόστολος. 2) Λοχίας Νοεφώτιστος Στυλιανός. 3) Αντάρτης Γαρίδης Σπυρίδων 4) Αντάρτης Μίνης Βασίλειος. 5) Δυο ιδιώτες Ποποβίτες » …
(Βλέπ. Ιωάννου Αρχιμανδρίτου ( σ.σ. Επιθεωρητή της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ) : « Τσάμηδες… », εκδός. Γεωργιάδης 1951, σελ. 154 )
4. Βαγγέλης Μπούσης του Αναστασίου[5] :
Ο Βαγγέλης Μπούσης, ανύπαντρος, φονεύτηκε κατά τον εμφύλιο, ενώ υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Ο πατέρας του Αναστάσιος Μπούσης λάμβανε τη σύνταξη θυμάτων πολέμου.
( Πληροφ. Κωνσταντίνος Ν. Καλύβας )
Μαρτυρίες :
α. Χρήστος Γαρίδης (ό.α.)
« Ο Βαγγέλης Μπούσης, ενώ υπηρετούσε στρατιώτης, σκοτώθηκε κατά τον εμφύλιο στις μάχες του Γράμου και Βίτσι.
΄Ηταν ανύπαντρος. Δεν τον έφεραν στο χωριό.
Αδέρφια του : Χαράλαμπος, Σπύρος, Ελένη, σύζυγος του Δημήτρη Παπαδόπουλου, Φρόσω παντρεύτηκε στο Σεβαστό και η Λαμπρινή (παντρεύτηκε) στον Ξηρόλοφο ».
β. Θωμάς Νάνης του Ιωάννη :
« Ο Βαγγέλης ο Μπούσης την εποχή του εμφύλιου πολέμου υπηρετούσε τη στρατιωτική του Θητεία. Είχε έρθει με άδεια στο χωριό. Επιστρέφοντας στη μονάδα του σκοτώθηκε καθ’ οδόν. Ο θάνατός του συνέβηκε, περίπου, το 1949 ».
γ. Βασίλειος Παπαβασιλείου (ό.α.)
« Ο Βαγγέλης Μπούσης φονεύτηκε προς το τέλος του εμφυλίου στην περιοχή της Φλώρινας … ».
5. Χαράλαμπος Νάνης του Ιωάννη (1922 – 1949 (;) )
Ο Χαράλαμπος Νάνης, γιος του Ιωάννη Νάνη και της Σοφίας, παντρεύτηκε τη Βάγιω[6] από το χωριό Σαλονίκη. Μαζί της απέκτησε τον Παύλο.
( Πληροφ. : Ληξιαρχείο Δήμου Σουλίου κ. Αρτεμισία Παπαδοπούλου )
Μαρτυρίες :
α. Θωμάς Νάνης, αδελφός του Χαράλαμπου Νάνη :
« Ο αδελφός μου ο Χαράλαμπος Νάνης στον εμφύλιο υπηρετούσε τη στρατιωτική του Θητεία. Προς το τέλος του εμφυλίου (1949) στο χωριό Κρανιά της Φιλιππιάδας μαζί με άλλους στρατιώτες συνελήφθηκε αιχμάλωτος και οδηγήθηκε μέσα στην Αλβανία, όπου και χάθηκε χωρίς να μάθουμε πού και πότε. Ο στρατός μάς ειδοποίησε για τη σύλληψή του και για το θάνατό του. Η γυναίκα του μέχρι που πέθανε έπαιρνε κανονικά τη σύνταξη Θυμάτων πολέμου ».
( Οι πληροφ. Επιβεβαιώνονται και από τους Χρ.Γαρύδη., Βασ. Π κ. Κων. Καλύβα. ό.α.)
β. Παύλος Νάνης, γιος του Χαράλαμπου Νάνη :
« Ο πατέρας μου με τον εμφύλιο υπηρετούσε τη στρατιωτική του Θητεία. Συνελήφθηκε αιχμάλωτος και οδηγήθηκε στην Αλβανία. Τέσσερα χρόνια, περίπου, μετά το τέλος του εμφυλίου, κάποιος που επέστρεψε από την Αλβανία, βρήκε τη μάνα μου και της είπε :
– Μην περιμένεις να γυρίσει ο Χαράλαμπος. ΄Ημασταν μαζί και πέθανε.
Η μάνα μου δεν είχε ζήσει πολλά χρόνια μαζί του. Εγώ γεννήθηκα το Φλεβάρη του 1949 που ο πατέρας μου ήταν στρατιώτης ».
Β΄. Οι Τραυματίες του συνοικισμού Ξηρολόφου
1. Βασίλης Ζήκος (1910-1972), (παγόπληκτος) ανάπηρος πόλεμου
Ο Βασίλης Ζήκος, δίδυμος με το Στέργιο, γιος του Χρήστου Ζήκου και της Ευγενίας Μπίκα[7] (αδελφής του Τσίλη Γιάννη (Μπίκα) και της Λάμπρως Λώλαινας) από τη Βέλλιανη, ήταν παντρεμένος με τη Ζωίτσα Δημάκα (Παγκράτι). Μαζί της απόκτησε τα παιδιά : Αριστείδη, Στέφανο, Κωνσταντίνο, Ελευθέριο και Αλεξάνδρα, σύζυγο του Λάμπρου Μάρκου (Παγκράτι).
(Πληροφ. : Ληξιαρχείο Δήμου Σουλίου κ. Αρτεμισία Παπαδοπούλου ).
Ο Βασίλης Ζήκος, έφεδρος Λοχίας κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, πολεμώντας στα αλβανικά βουνά, έπαθε κρυοπαγήματα και στα δύο κάτω άκρα, όπως και χιλιάδες άλλοι ΄Ελληνες και Ιταλοί στρατιώτες.
Σύμφωνα με την έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος της Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ) από τις 18.12.1940 ως τη διάλυσή του, διαβάζουμε :
« … Ένα άλλο σοβαρότατο πρόβλημα που δημιουργήθηκε και στους δύο αντιμαχόμενους εξαιτίας του ορεινού εδάφους, του ύψους του χιονιού και του πολικού ψύχους που επικρατούσε, ήταν τα κρυοπαγήματα, που τις περισσότερες φορές προκαλούσαν μεγαλύτερες απώλειες απ’ αυτές των σκληρών μαχών (παγόπληκτοι : 25.000 ΄Ελληνες και 22.000 Ιταλοί ».
(5) Τη φωτογραφία μού την έστειλε ο Δημήτριος Ζήκος (Ξηρόλοφος).
Μαρτυρίες :
– Οι γιοι του Βασίλη Ζήκου, Αριστείδης και Ελευθέριος :
« Το Φλεβάρη του 1941, ο πατέρας μας ήταν έφεδρος λοχίας του αλβανικού μετώπου, συμμετείχε στις νικηφόρες επιχειρήσεις του
ελληνικού στρατού εναντίον των Ιταλικών στρατευμάτων. Μαχό-μενος στο χιονοσκεπές αλβανικό βουνό Τεπελένι με τρύπια υπο-δήματα, κάτω από συνθήκες μεγάλης βαρυχειμωνιάς και με θερμο-κρασίες πολύ κάτω από το μηδέν, έπαθε κρυοπαγήματα και στα δύο κάτω άκρα. Μεταφερθείς επειγόντως σε νοσοκομείο της Αθήνας (Παγκράτι), τού απέκοψαν όλα τα δάχτυλα και των δύο ποδιών. Στην συνέχεια μετέβη για θεραπεία στο Νοσοκομείο του Αγρινίου. Εκεί, περπατώντας κυρίως στις πτέρνες και στηριζόμενος σε μία αφού παρέμεινε μεγάλο διάστημα, επέστρεψε στο σπίτι του. Έκτοτε, πατερίτσα, λάμβανε την από το Νόμο αναπηρική[8] σύνταξη.
2. Σπύρος Σωτηρίου του Σωτηρίου (1919-1995)
Ο Σπύρος Σωτηρίου, γιος του Σωτηρίου Σωτηρίου και της Ελένης, παντρεύτηκε τη Φωτεινή Αναστασίου (Ξηρόλοφος)
Παιδιά : Γλυκερία, Απόστολος, Ναυσικά και Βασίλειος
(Πληροφ. Ληξιαρχείο Δήμου Σουλίου κ. Τσάκου Παρασκευή)
Μαρτυρίες :
– Χρήστος Γαρίδης (ό.α.)
« Ο Σπύρος Σωτηρίου (Πήλιο Σκούρα τον έλεγαν οι χωριανοί) τραυματίστηκε βαριά στο στόμα, στην ίδια μάχη, που σκοτώθηκε ο Πήλιος Γαρίδης. Μεταφέρθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου και μετά από πολύμηνη θεραπεία, επέστρεψε στον Ξηρόλοφο ».
– Βασίλειος Παπαβασιλείου (ό.α.)
« Ο Σπύρος Σωτηρίου – Σπύρο Σκούρα τον έλεγαν οι χωριανοί – επειδή έμενε στο μαχαλά των Σκουραίων, ανήκε στην τοπική αντι-στασιακή ομάδα. Τραυματίστηκε στο στόμα, μαχόμενος εναντίον των Γερμανοτσάμηδων κατά τη μάχη Πλέσες, ανάμεσα από τα χωριά Νιαχώρι και ΄Ανω Σέλλιανη. Μεταφέρθηκε για θεραπεία στην Αίγυ-πτο, από την οποία και επέστρεψε μετά από αρκετούς μήνες ».
΄Ολοι οι νεκροί και οι τραυματίες του Ξηρολόφου, εκτός από το Σπύρο Γαρίδη, δεν αναφέρονται (;) στα ιστορικά τοπικά βιβλία.
Μάριος Αναστασίου Μπίκας
[1] . Αγαθοκλή Προκ. Παναγούλια : « ΄Οσοι δε γύρισαν από το μέτωπο », Αθήνα 2014, 2η έκδοση, ISBN : 978-960-92032-2-7, σελ. 19 : « Κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στην περίοδο Οκτωβρίου 1940 ως το Μάιο του 1941 οι απώλειες των Ελληνικού ΄Εθνους ήσαν : Στρατιωτικοί νεκροί : 13.600, εξαφανισθέντες 2.100 και αρκετοί άφησαν κάποιο μέλος του σώματός τους από τα κρυοπαγήματα και τους τραυματισμούς τους στα βουνά της Αλβανίας και της Βορείου Ηπείρου … ». Σελ. 167 : « Κατάσταση πεσόντων εντός του Αλβανικού εδάφους. Σύνολο 8.000. ΄Εχουν βρεθεί ή εντοπισθεί περίπου 2.800. Αναζητούνται 5.200 ».
[2]. Γεωργίου Ρούσου : « Νεότερη Ιστορία του Ελληνικού ΄Εθνους », Ελληνική μορφωτική Εστία, Αθήναι 1975, τόμος Ζ΄. σελ. 340
[3] . Ληξιαρχείο Δήμου Σουλίου κ. Αρτεμισία Παπαδοπούλου : « Ο Νάκος Παναγιώτης του Νικολάου και της Αικατερίνης, γεννήθηκε το 1908 στην Αγία Κυριακή της Παραμυθιάς. Παντρεύτηκε την Ουρανία Ντάνη και μαζί της απόκτησε τα παιδιά : Βασιλική, Κωνσταντίνο και Ανδρομάχη, που γεννήθηκε στις 28.08.1940. Αδέρφια είχε μόνο το Σπύρο Νάκο ».
[4] Η σύζυγος του Φωτίου Γαρίδη, η Ζωίτσα λάμβανε τη σύνταξη θυμάτων πολέμου.
[5]. α. Χρήστος Γαρίδης (ό.α.) : « Ο Ναστάσης Μπούσης ήταν παντρεμένος με την Κατερίνα από την Κυρά Παναγιά. ΄Ηταν ο πιο πλούσιος στον Ξηρόλοφο. Είχε πολλά πρόβατα και μελίσσια. Οι Αλβανοτσάμηδες τον απήγαγαν, ζητώντας αρκετά λύτρα. Μετά από μερικές μέρες, αφού οι δικοί του πλήρωσαν τα λεφτά, τον άφησαν ελεύθερο ».
β. Ιωάννου Αρχιμανδρίτου « Τσάμηδες … » (ό.α.) σελ. 196.
[6] . Η σύζυγος του Χαράλαμπου Νάνη, η Βάγιω, λάμβανε τη σύνταξη θυμάτων πολέμου. Παρέμεινε σ’ όλη της τη ζωή εν χηρεία, μεγαλώνοντας το μονάκριβο γιο της, τον Παύλο ο οποίος αποφοιτώντας από το Γυμνάσιο, εργάστηκε ως υπάλληλος στη Νομαρχία της Ηγουμενίτσας.
[7]. Εκτός από το Βασίλη και το Στέργιο ο Χρήστος Ζήκος και η Ευγενία Μπίκα είχαν ακόμα ένα γιο το Γιάννη. Ο Γιάννης ήταν γαμπρός του Βαγγέλη Γιάννη (Τάση) από το Ζερβοχώρι. Το 1942 ο Τσίλης Μάστορας κι ο Λάμπρος Στάθης, μετά από ενέδρα στο χωρίο Τσαγγάρι, σκότωσαν το Βαγγέλη Γιάννη (Τάση) με τη γυναίκα του, ενώ τραυμάτισαν θανάσιμα το Γιάννη Ζήκο, ο οποίος απεβίωσε την επομένη. Η γυναίκα του που την εποχή αυτή ήταν έγκυος, όταν απέκτησε, έδωσε στο γιο της το όνομα του πατέρα του, Γιάννης… .
[8]. Στην Περιφέρεια Σουλίου με έδρα την Παραμυθιά υπήρχε Σύλλογος με την επωνυμία « Εθνικός Σύνδεσμος αναπήρων και θυμάτων πολέμου 1940-1949 Παραμυθιάς ». Οι εγγεγραμμένοι ανάπηροι ανήρχοντο σε 37 και τα θύματα πολέμου σε 93. Εκ των αναπήρων πολέμου σήμερα ζει μόνο ο Τσακίρης Χρήστος στη Σκορπιόνα της Ηγουμενίτσας με καταγωγή από το χωριό Σαλονίκη. Ο Σύλλογος αυτός έχει διαλυθεί. (πληρ. : Καλύβας Ν. Κωνσταντίνος (Παραμυθιά)).