Άρθρο – Ευλίμενες Πόλεις: Το Μεσογειακό παράδειγμα ως οδηγός για την Ηγουμενίτσα

Του Ηλία Σ. Παππά

Ευλίμενες Πόλεις: Το Μεσογειακό παράδειγμα ως οδηγός για την Ηγουμενίτσα

Με την αύξηση των διεθνών εμπορικών σχέσεων οι άνθρωποι αναζήτησαν νέους λιμένες οι οποίοι θα ήταν ικανοί να αναπτύξουν δραστηριότητες εμπορικές και επιβατικές. Αυτή η ολοένα αυξανόμενη Παγκόσμια αλληλεξάρτηση δημιούργησε νέους λιμένες που με τη σειρά τους ανέπτυξαν μια σειρά από ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για τις πόλεις που αναπτύσσονταν πέριξ αυτών.

Η λειτουργία των λιμένων προσέφερε στους κατοίκους αυξημένες εργασιακές θέσεις τόσο σε επαγγέλματα εντός αλλά και εκτός λιμένα, μια γενικότερη βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο, με όρους οικονομικούς, και βελτίωσε τους τυπικούς οικονομικούς δείκτες όπως η ανεργία. Ακόμη, κατέστη δυνατό σε ορισμένες περιπτώσεις οι πόλεις να καρπωθούν αντισταθμιστικά οφέλη. Στον αντίποδα, η συχνότητα των δρομολογίων δημιούργησε προβλήματα ρύπανσης του αέρα και των υδάτων, κινδύνους για τη δημόσια υγεία και ορισμένες φορές μια υποβάθμιση της όμορης λιμενικής περιοχής.

Στην σύγχρονη συζήτηση για τις πόλεις με λιμένες υπάρχουν αρκετές Μεσογειακές πόλεις που έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν τη λιμενική δραστηριότητα στο περιβάλλον και την αστική ζωή των κατοίκων τους. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η Βαρκελώνη και η Μασσαλία. Το λιμάνι εκεί αποτελεί ταυτόχρονα έναν μοχλό οικονομικής δραστηριότητας αλλά και χώρος πολιτιστικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας οφείλει λοιπόν να κοιτάζει ταυτόχρονα προς δύο τουλάχιστον κατευθύνσεις. Αφενός να αναπτυχθεί πλήρως σε κόμβο οικονομικών δραστηριοτήτων με μεγέθυνση του οφέλους για την πόλη και αφετέρου να στοχεύσει σε δραστηριότητες ποιοτικής ανταπόδοσης προς την πόλη προσδίδοντας της μια «ελιτίστικη λιμενικότητα» αντίστοιχη με εκείνη των παραπάνω πόλεων σε μικρότερες κλίμακες.

Στη μικρογραφία της Βαρκελώνης, η Ηγουμενίτσα μπορεί να προσφέρει οικονομικά πλεονεκτήματα σε επιχειρήσεις και καταναλωτές όπως το χαμηλότερο κόστος μεταφοράς και διαχείρισης εμπορευμάτων, καλύτερες τοπικές και περιφερειακές υποδομές και φυσικά περισσότερες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας. Μάλιστα, το κύριο αίτιο δημιουργίας μίας πόλης 4,5 εκ. κατοίκων όπως η Βαρκελώνη με υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε διεθνές επίπεδο είναι το λιμάνι και οι εκροές του προς την πόλη. Ακόμη, οι ρυθμιστικοί κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τη ρύπανση, αν εφαρμοστούν και ελεγχθούν σωστά, μπορούν σε μεγάλο βαθμό να μειώσουν την περιβαλλοντική υποβάθμιση του αέρα στην πόλη.

Οι ευλίμενες πόλεις για την επιτυχία των παραπάνω θα πρέπει να έχουν ως στόχο την εξάλειψη του χάσματος μεταξύ της λιμενικής δραστηριότητας και των κατοίκων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη δημιουργία πρωτοβουλιών για την διάδραση μεταξύ λιμανιού και κατοίκων αλλά και τη διάχυση της πληροφορίας στην κοινότητα. Έτσι το λιμάνι αποτελεί ένα ζήτημα που ενώνει και όχι διασπά μέσα από νέες μεθόδους συνεργασίας. Η αμφίδρομη αυτή διαδικασία απαιτεί αφενός από το λιμάνι να εξηγήσει απλά και ξεκάθαρα ποιες είναι οι αξίες του και ποιες οι διαδικασίες διασφάλισης αυτών και αφετέρου από την πλευρά των κατοίκων να υπάρχει η αίσθηση ότι το λιμάνι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης και είναι εξίσου δικό τους όσο ένα πάρκο ή μια πλατεία.

Για την επίτευξη των παραπάνω είναι κρίσιμο να δημιουργηθούν «χώροι αλληλεπίδρασης», που μπορεί να είναι φυσικοί ή εικονικοί, προσωρινοί ή μόνιμοι, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τα τρία κεντρικά σημεία που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του λιμανιού: οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Έτσι, το λιμάνι μετατρέπεται σε χώρος πολιτιστικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων (όπως η Κινέζικη Πρωτοχρονιά) ή φιλοξένει εμπορικές ή άλλες εκθέσεις (όπως το Διεθνές Ναυτικό Σαλόνι της Βαρκελώνης).

Επιπλέον, μπορεί να αναλάβει περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, οι οποίες παρά το γεγονός ότι είναι άυλες έχουν άμεσο αντίκτυπο στο κοινωνικό σύνολο. Από αυτή την άποψη, η ενεργειακή μετάβαση προς λιγότερο ρυπογόνα καύσιμα όπως το υγροποιημένο φυσικό αέριο, η δέσμευση για την ηλεκτρική κινητικότητα (όπως οι ηλεκτρικοί φορτιστές που έχουν τοποθετηθεί από τον ΟΛΗΓ) και οι προσπάθειες για τη διατήρηση της ιθαγενούς πανίδας και χλωρίδας αλλά και των ακτών (όπως το Δρέπανο) αποτελούν μέρος της σειράς μέτρων για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του λιμανιού στην πόλη.

Η χρήση ενός εμβληματικού κτηρίου εκτός του λιμανιού για μια τέτοια πρωτοβουλία επικοινωνίας με την πόλη, με την απαραίτητη χρήση ενός σλόγκαν από την πλευρά του λιμανιού και η διάδραση του με την πόλη θα μπορούσε να δημιουργήσει στην Ηγουμενίτσα αυξημένες προοπτικές ανάπτυξης στο προσεχές μέλλον.

Είναι βέβαιο, πως ένα σύγχρονο λιμάνι, λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς καλές πρακτικές, μπορεί να προσφέρει στην Ηγουμενίτσα πολλαπλά αντισταθμιστικά και αναπτυξιακά οφέλη. Όμως, πρέπει να αντιληφθεί πως το ίδιο είναι η καρδιά και η πόλη ο πνεύμονας για την επιτυχία του εγχειρήματος. Είναι απαραίτητο να αντιμετωπίζει τους πολίτες της πόλης με σεβασμό και μετά από την ωρίμανση αυτής της σχέσης οι πολίτες να το αγαπήσουν, καθώς πλέον δεν θα είναι επιζήμιος παράγοντας για τη ζωή του, αλλά συγκριτικό πλεονέκτημα που θα «μεγαλώνει» πραγματικά την πόλη.

***O Ηλίας Σ. Παππάς (BA, MA, Phd Cand.) είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης με αντικείμενο τις Ευρωμεσογειακές Σχέσεις και την ήπια ισχύ του Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Κρήτης.