Δελτίο τύπου
Σε μια σεμνή τελετή ο Δήμος Σουλίου τίμησε σήμερα στο Γαρδίκι Σουλίου τη μνήμη του πεσόντος Στρατιώτη Κελέση Παύλου και του αγνοούμενου Στρατιώτη Κωνσταντίνου Ευάγγελου, οι οποίοι αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν υπέρ της ελευθερίας της Κύπρου. Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η ομιλία που εκφώνησε η κα Αθηνά Καλύβα, πρ. Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών και Σύμβουλος Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθάνατοι!
Η ομιλία της Αθηνάς Καλύβα
Αιδεσιμώτατε, Αξιοσέβαστοι Συγγενείς, Αξιότιμοι εκπρόσωποι πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, Συντοπίτες μου.
Η συγκίνησή μου απέραντη σήμερα, για την ύψιστη τιμή να βρίσκομαι ανάμεσά σας για να θυμηθούμε, όπως πρέπει, όλοι μαζί τους ήρωές μας και μαζί με αυτούς όλους όσοι έζησαν εκείνες τις φοβερές στιγμές του καλοκαιριού του 1974. Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον Δήμαρχο και τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου για τη μέγιστη των τιμών.
Η σημερινή τελετή μας υπενθυμίζει το αιώνιο χρέος μας για την υπεράσπιση της πατρίδας, ακόμα και όταν απαιτείται η ύψιστη προσωπική θυσία. Ταυτόχρονα όμως μας θυμίζει και το αιώνιο χρέος μας να τιμούμε τους νεκρούς μας. Ειδικά εμείς οι Έλληνες κουβαλάμε αυτή την ευθύνη από την αρχαιότητα όπως τόσο ωραία το έχουν προσδιορίσει και οι μοναδικοί μας Θουκυδίδης και Περικλής στον Επιτάφιο: Η μη απόδοση με έργα των οφειλόμενων τιμών στους νεκρούς μας είναι η μεγαλύτερη βλασφημία, ότι είμαστε, και ότι έχουμε κληρονομήσει το οφείλουμε σε αυτούς.
Πενήντα ένα χρόνια έχουν περάσει από το μαύρο καλοκαίρι του 1974, όταν η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο άφησε βαθιά χαραγμένες πληγές στην ελληνική και κυπριακή ψυχή. Οι ημέρες εκείνες είναι παγιδευμένες στη συλλογική μας μνήμη ως μια στιγμή ανομολόγητου θάρρους και ανυπέρβλητης τραγωδίας, όπου πολλοί θυσίασαν τα πάντα για την υπεράσπιση της πατρίδας και της ελευθερίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να αναγνωριστεί ιδιαίτερα η θυσία, σε έναν ακήρυχτο πόλεμο, των συντοπιτών μας ηρώων, Παύλου Κελέση και Ευάγγελου Κωνσταντίνου, αλλά και των λοιπών συντοπιτών μας και μη των οποίων η αυταπάρνηση και γενναιότητα κατά τη διάρκεια της εισβολής επιβάλλουν σε εμάς να τους θυμόμαστε και να τους τιμούμε αιώνια. Όλοι τους αναμετρήθηκαν με την Ιστορία και φάνηκαν άξιοι της αποστολής τους.
Η διστακτικότητα όμως της Πολιτείας να αποδώσει τις οφειλόμενες τιμές σε όλους προκαλεί σκέψη και προβληματισμό. Για δεκαετίες, η επίσημη Πολιτεία κράτησε μια αμήχανη στάση απέναντι στις θυσίες αυτών των ανθρώπων, ίσως από φόβο για πολιτικές και διπλωματικές συνέπειες ή από την επιθυμία να αποφύγει αναζωπύρωση παλιών τραυμάτων. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί ούτε να συγχωρεθεί ούτε να ξεχαστεί. Η Πολιτεία άφησε ουσιαστικά τις οικογένειές τους και την κοινωνία να ζουν με την αίσθηση της αδικίας.
Υποχρέωσή μας σήμερα να σταθούμε ευλαβικά στο χώρο αυτό για να υποκλιθούμε σε αυτούς που έφυγαν, αλλά και στους ήρωες επίσης συγγενείς τους, ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΣΥΓΓΝΩΜΗ, για το βάρος που σήκωσαν όλα αυτά τα χρόνια, ΜΟΝΟΙ ΤΟΥΣ!
Αξίζουν λοιπόν εδώ να δοθούν θερμά συγχαρητήρια στην προηγούμενη Δημοτική αρχή για την ανέγερση του μνημείου. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν 50 χρόνια για να ανεγερθεί ένα μνημείο, στην μνήμη τους, στον τόπο τους, ως ελάχιστη οφειλή σε αυτούς και τις οικογένειές τους. Τα εύσημα αξίζουν επίσης και στην τωρινή Δημοτική Αρχή για την προσήλωση στην συνέχιση της απόδοσης των οφειλόμενων τιμών.
Ωστόσο, η μνήμη αυτών των ηρώων δεν πρέπει να διατηρείται απλώς μέσω τυπικών αποδόσεων τιμών, που συχνά στερούνται την αυθεντική συναισθηματική και ιστορική βαρύτητα που απαιτείται. Η ιστορία και η θυσία τους πρέπει να διδάσκεται και να συζητείται σε σχολεία και πανεπιστήμια, να εμπνέει τη νέα γενιά με τις αξίες της γενναιότητας, της θυσίας και της αγάπης για την πατρίδα. Η κατανόηση δε και η πραγματική αναγνώριση της θυσίας τους, πρέπει να υπερβαίνει την επιφανειακή ανάγνωση των προς παπαγαλία γεγονότων, αποτελώντας μέρος μιας βαθύτερης κοινωνικής και ιστορικής συνείδησης. Γεγονός δύσκολο αλλά αναγκαίο για την επιβίωση του έθνους μας, ειδικά στη σημερινή εποχή των εύκολων ατομικών λύσεων και της ανούσιας φλυαρίας.
Κυρίες και Κύριοι,
Οι πληγές του Κυπριακού ζητήματος παραμένουν βαθιές και επώδυνες στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνισμού. Οι πληγές αυτές δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των ιστορικών γεγονότων, αλλά και των χαμένων ευκαιριών και της αδυναμίας του πολιτικού και στρατιωτικού συστήματος, δυστυχώς, να διαχειριστούν γεγονότα που τα ξεπερνούσαν. Αυτές οι ιστορίες είναι βαθιά ριζωμένες, ξεκινώντας από την εποχή της ΕΟΚΑ και τον φοβερό αντιαποικιακό αγώνα, όταν οι Ελληνοκύπριοι αγωνίζονταν και πέθαιναν στην αγχόνη για την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα, και συνεχίζονται με τις τρομερές ενδοκοινοτικές συγκρούσεις του 1964 και του 1967 και το σκιώδη εμφύλιο που έζησε η Κύπρος, με ευθύνες και της μητέρας Πατρίδας.
Αυτές οι συγκρούσεις δεν ήταν απλά διαμάχες για εδαφικό έλεγχο ή πολιτική κυριαρχία, αλλά αντιπροσώπευαν τις διαφορετικές επιδιώξεις και τις εσωτερικές αντιθέσεις που βαθμιαία καλλιεργήθηκαν μέσα σε μια πολυσύνθετη κοινωνία. Παρά τις διάφορες πρωτοβουλίες για ειρήνευση και συνεννόηση, οι συνεχιζόμενες εντάσεις συχνά υπονομεύονταν από τον διχασμό καθώς και τις πολιτικές σχεδιάσεις και αποφάσεις που βασίζονταν δυστυχώς σε λάθος εκτιμήσεις ή άγνοια των πραγματικών δυναμικών και γεωπολιτικών εξελίξεων, αλλά και της πραγματικής επιδίωξης της Τουρκίας, ακόμη από τη δεκαετία του 50 με την ΤΜΤ, που ήταν η δια της ισχύος διχοτόμηση του Νησιού.
Έτσι το μεγαλείο του Κυπριακού αγώνα θάφτηκε από το βάρος των μετέπειτα γεγονότων και των λαθών μας: Αλήθεια ποιος από τη νεότερη γενιά γνωρίζει σήμερα για τον Διγενή, τον Αυξεντίου, τον Καραολή, τον Δημητρίου τον Παληκαρίδη, τον Μάτση, κ.α;
Η σημερινή μας γενιά έχει οδηγηθεί να έχει άλλα πρότυπα και να ακολουθεί άλλους επιδραστικούς παράγοντες. Ας αναλογισθούμε σήμερα τις συνέπειες για το μέλλον μας…
Σαφώς, η αφροσύνη του Ιωαννίδη το 1974, με το επιπόλαιο και ολέθριο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, αποτελεί ένα από τα κορυφαία παραδείγματα της ανικανότητας και της επικίνδυνης πολιτικής κατεύθυνσης. Ένα παρορμητικό και ολέθριο πραξικόπημα, βασισμένο σε πληροφορίες από πρακτορίσκους της συμφοράς, άνοιξε τον δρόμο για την τουρκική εισβολή και την κατοχή μεγάλου μέρους της Κύπρου. Η απουσία δε κάθε ορθολογικής σκέψης και στρατηγικού σχεδιασμού από τους τότε πατριδοκάπηλους και τελικά εξαφανισμένους πίσω από επικλήσεις για προδοτικές συμπεριφορές άλλων- ενώ η τραγική ευθύνη ήταν ολόκληρη δική τους-, ηγετίσκους, οδήγησε σε μια καταστροφική αλυσίδα γεγονότων που ακόμα και σήμερα δυστυχώς καθορίζει τον πολιτικό και εδαφικό χάρτη της περιοχής.
Η ανεξέλεγκτη αυτή αλληλουχία αποτυχιών δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται. Αντίθετα, απαιτεί ενδελεχή ανάλυση και κριτική, προκειμένου να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να αποτρέψουμε την επανάληψή τους στο μέλλον. Εξάλλου, η ιστορική αναδρομή και μνήμη είναι και το απαραίτητο εργαλείο για τη διαμόρφωση ενός ανθεκτικού και διορατικού πολιτικού συστήματος που μπορεί να ανταποκριθεί στις γεωπολιτικές προκλήσεις, προκειμένου να μην βρεθεί κανείς ξανά στην φοβερή ανάγκη, όταν θα απαιτηθεί να λάβει την κρίσιμη για την επιβίωση του Ελληνισμού απόφαση, να δηλώσει ότι η Κύπρος κείται μακράν..
Η Κύπρος δεν ήταν μακριά ούτε για τις Αθηναϊκές τριήρεις του Κίμωνα ούτε για τους Βυζαντινούς δρόμωνες του Βελισσάριου και του Νικηφόρου Φωκά αλλά πολύ περισσότερο ούτε και το 1964 στα γεγονότα της Τηλλυρίας.
Αναμφίβολα, όταν η γνώση των γεγονότων και των απολεσθέντων ευκαιριών και των αιτιών τους συνδυάστηκε με ενότητα και συντονισμένη δράση οδήγησε τον Ελληνισμό σε θριάμβους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μετέπειτα είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε. Μετά την καταστροφή η ενότητα και η στοχοπροσήλωση που επέδειξε ο Ελληνισμός μας οδήγησαν σε λίγα χρόνια σε ένα μικρό θρίαμβο, την είσοδο της Κύπρου στην Ε.Ε, αναγνωρίζοντας εν τοις πράγμασι τα Ελληνικά Δίκαια, με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα δύο Ελληνικά κράτη να συνεργάζονται και να προφυλάσσουν, όσο είναι εφικτό, τον Ελληνισμό στο Συμβούλιο της Ε.Ε. Προσωπικά είχα την μεγάλη τιμή εκείνα τα χρόνια να μετέχω στην Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες στις διαπραγματεύσεις συμβάλλοντας με όλες μου τις δυνάμεις, να κλείσει το σημαντικό κεφάλαιο της Φορολογίας – ΠΑΛΕΥΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΝΑ ΑΠΑΝΤΑΜΕ ΜΕ ΕΡΓΑ ΣΤΙΣ ΘΥΣΙΕΣ ΤΩΝ ΕΔΩ ΗΡΩΩΝ ΜΑΣ -.
Συνεπώς, το ηρωικό παράδειγμα των Θεσπρωτών ηρώων μας που τιμούμε σήμερα, και όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα στην Κύπρο, αναδεικνύει ουσιαστικά το βαθύ χρέος μας να μαθαίνουμε και να δρούμε με τρόπο που να αποτρέπει μελλοντικές τραγωδίες.
Για το λόγο αυτό ας μου επιτραπεί στο σημείο αυτό να αναφέρω τα χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτοθυσίας του 1974 του Λοχαγού Κατούντα, που επικεφαλής 62 καταδρομέων αντιμετώπισε 3.500 Τούρκους στο προγεφύρωμα στην Κερύνεια, λέγοντας το φοβερό στους πρώτους υποχωρούντες στρατιώτες που τον προειδοποιούσαν ότι οι Τούρκοι είναι χιλιάδες: δεν σας ρώτησα πόσοι είναι αλλά πού είναι, του Ταγματάρχη Κουρούπη του αγνοούμενου υπερασπιστή της Κερύνειας, του Ταγματάρχη Κατσάνη που έπεσε στις μάχες του Πενταδάκτυλου εξουδετερώνοντας τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές που είχαν πέσει στην Κύπρο στις 20/7, των καταδρομέων μας που χάθηκαν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας αλλά και τόσων άλλων, Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων, που πολέμησαν ή επέστρεψαν πίσω στην Ελλάδα χωρίς να διατυμπανίζουν την προσφορά τους ή να ζητάνε εξαργύρωση (όπως ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Σταυρουλόπουλος, ο Παπαμελετίου, ο Γλεντζές κ.α).
ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΥΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΟΛΟΥΣ…
Οι συντοπίτες μας Παύλος Κελέσης και Ευάγγελος Κωνσταντίνου (αγνοούμενος) χάνονται, περνώντας στην αθανασία, στον δεύτερο Αττίλα, υπερασπιζόμενοι το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, μαζί με άλλους 300ους περίπου συμπολεμιστές που είχαν παραμείνει στο Στρατόπεδο, από το Μηχανικό, Διοικητικούς, φαντάρους με αναρρωτική που αρνήθηκαν να φύγουν, Μάγειρες ακόμη, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΦΟΒΗΘΟΥΝ, εμπνεόμενοι και από τον ήρωα, τον άλλο κυριολεκτικά Λεωνίδα του Ελληνισμού, Διοικητή τον Λοχαγό Σταυριανάκο. ‘Επεσαν ηρωικά, αρνούμενοι να υποχωρήσουν, ζώντας την κόλαση επι της γής, χωρίς καμία συνδρομή, όρθιοι ημίγυμνοι από τη φοβερή ζέστη, ακολουθώντας το αρχέγονο πρόσταγμα του Διοικητή τους, “εδώ είναι Ελλάδα, ούτε βήμα πίσω”, σταματώντας κυριολεκτικά με τα κορμιά τους τα 50 τουρκικά τανκς και τους χιλιάδες αφιονισμένους Τούρκους στρατιώτες που ακολουθούσαν, πυροβολώντας τους επικεφαλής των τανκς, επιδεικνύοντας πρωτοφανή ηρωισμό εκτός των ορυγμάτων εν μέσω ατέλειωτων βομβαρδισμών με ναπάλμ που κατάκαιγαν τα πάντα. Αυτοί έκαναν το χρέος τους, σώζοντας το γόητρο και την τιμή όλου του Ελληνισμού. Χάθηκαν ηρωικά εκείνη την αποφράδα ημέρα της 16ης Αυγούστου, με άλλους 142 περίπου συνολικά (νεκρούς και αγνοούμενους) συμπολεμιστές τους. Έφυγαν μαζί με την μεγάλη Ελληνίδα της Κύπρου την γιαγιά της ΕΛΔΥΚ την Καλλιόπη Αβραάμ, η οποία στάθηκε μέχρι τέλος δίπλα τους, στα παιδιά της, μεταφέροντας νερό και τρόφιμα, μόνη της, στα ορύγματα. ΟΣΟΙ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΤΑΦΗΚΑΝ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, ΠΡΟΧΕΙΡΑ ΤΟΤΕ ΣΤΗ ΛΑΚΑΤΑΜΙΑ.
Η θυσία τους όμως δεν ήταν μάταιη: οι 3 ημέρες που αντιστάθηκε η ΕΛΔΥΚ στα τανκς και οι φοβερές απώλειες των Τούρκων, έδωσαν τη δυνατότητα να σωθεί η Λευκωσία αλλά και να μην προχωρήσουν οι Τούρκοι και προς την Λεμεσό όπου υπήρχε εγκλωβισμένος, ισχυρός θύλακας Τουρκοκυπρίων, σώζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία από πλήρη αφανισμό αλλά και διασφαλίζοντας τη στρατηγική παρουσία του Ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι Τούρκοι εισερχόμενοι στο στρατόπεδο δεν σεβάστηκαν ούτε τους νεκρούς ούτε φυσικά τους αιχμαλώτους, γεγονός για το οποίο υπερηφανεύονται απόστρατοι στρατιωτικοί, ακόμη και σήμερα, περιφερόμενοι στα Τουρκικά κανάλια, επιδεικνύοντας «φωτογραφίες τρόπαια». Η συμπεριφορά της Τουρκίας κατά παράβαση κάθε έννοιας δικαίου και η άρνησή της να συνεργασθεί πλήρως για την εξακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση προς όλη την ανθρωπότητα και μελανό σημείο στον Ευρωπαϊκό μας πολιτισμό.
Προσωπικά είχα την μεγάλη τιμή να έχω γνωρίσει ως μαθητή τότε στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου τον Παύλο όταν έμενε οικότροφος στην γειτονιά μου στην οικογένεια Μπόλωση, μαζί με άλλα παιδιά από το Σούλι. Ο Παύλος ήταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος με όνειρα για τη ζωή. Προς την πρώτη τάξη του Γυμνασίου τότε εγώ με βοηθούσε στα μαθηματικά. Πάντα πρόθυμος και πάντα με χαμόγελο και υπομονή. Θυμάμαι αχνά λίγο πριν φύγει μου άφησε δύο βιβλία μαθηματικών/άλγεβρας! Για αργότερα μου είπε – θα τα χρειαστείς, εγώ δεν θα τα χρειαστώ. Δεν τα χρειάστηκε…. Έμεινε εκεί στον τύμβο της Μακεδονίτισσας στη Λευκωσία να μας θυμίζει το χρέος μας.
Επίσης γνώρισα αργότερα τον Πατέρα του Ευάγγελου (Κωνσταντίνου), έναν εξαιρετικό και αξιοπρεπή άνθρωπο που προσπαθούσε, ως το τέλος, σε μία ξεθωριασμένη φωτογραφία αιχμαλώτων από τα Άδανα, να αναγνωρίσει, όπως ήλπιζε, το παιδί του..! Τον γνώρισα στο γραφείο του Πατέρα μου, του αείμνηστου Κώστα Καλύβα: Έστελνε, για χρόνια, επιστολές στο Υπουργείο ζητώντας νέα για τον αγνοούμενο γιό του. Του είχαν πια στερέψει και τα δάκρυα!!
Ο Πατέρας μου, τον βοηθούσε με πείσμα και αυτός, ζητούσαν πληροφορίες και πραγματογνωμοσύνη στη φωτογραφία από ειδικούς. Και όταν ερχόταν η τυπική αρνητική απάντηση δεν μπορούσα να κατανοήσω τότε το γιατί.
Γέμιζα με απογοήτευση, πίκρα, αλλά και με πείσμα να συνδράμω όπως μπορούσα για να μην ξεχαστεί η θυσία τους.
Τέλος, είχα τη μεγάλη τιμή να συνεργαστώ, ως όφειλα, με το Υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου, κατά τη διάρκεια της πρώτης Κυπριακής Προεδρίας στην Ε.Ε, το 2012, ως φορολογική ακόλουθος της Κύπρου στις Βρυξέλλες. Η μεγαλύτερη όμως τιμή για εμένα ήταν η δυνατότητα που είχα, σε κάθε ευκαιρία παρουσίας μου στην Κύπρο και στις Βρυξέλλες, να υπενθυμίζω για την θυσία των ηρώων μας, ονομαστικά και συγκεκριμένα, αλλά και να επισκέπτομαι τον Παύλο εκεί στην Μακεδονίτισσα αφήνοντας ένα λουλούδι, για όλους τους, από όλους μας!.
Κυρίες και Κύριοι,
Το τέλος της Ιστορίας δεν αποφασίζεται από διάσημους Ιστορικούς σε ευπώλητα βιβλία, ούτε από αχνές μελοδραματικές αναμνήσεις τηλεοπτικών σειρών αλλά μόνο από την αδυσώπητη λησμονιά και την ηθελημένη αμνησία μας.
Χρέος δικό μας, όλων μας, και υποχρέωση προς τους πεσόντες: να μην επιτρέψουμε ποτέ οι πράξεις τους να φανούν μάταιες, αλλά να τις μετατρέψουμε σε φάρο ελπίδας και διδάγματος για τις επερχόμενες γενιές. Η μνήμη τους πρέπει να μείνει ζωντανή, όχι μόνο ως ιστορικό κείμενο ή αφηγηματική περιγραφή, αλλά ως ζωντανή κληρονομιά που θα μας καθοδηγεί και θα μας εμπνέει συνεχώς.
Δίνουμε υπόσχεση σήμερα ότι δεν θα τους ξεχάσουμε ποτέ και ότι δεν θα πάψουμε να αγωνιζόμαστε για τη δικαίωση όλων!!..
Κρατάμε εμείς τη ζωή που δεν έζησαν δοξαστική…με τα έργα μας και με τη διατήρηση της μνήμης τους.
ΑΘΑΝΑΤΟΙ..ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
ΑΘΗΝΑ ΚΑΛΥΒΑ, Ιούλιος 2025