Κάτσης: Η τεχνολογική πρόοδος πρέπει, μπορεί, και οφείλει να είναι ανθρωποκεντρική

Άρθρο Μ. Κάτση στην Αυγή της Κυριακής: Η τεχνολογική πρόοδος πρέπει, μπορεί, και οφείλει να είναι ανθρωποκεντρική

Το νομοσχέδιο για τη χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, Διαδίκτυο των πραγμάτων, τρισδιάστατη εκτύπωση κ.ά.) στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα έφερε στην επιφάνεια μια βαθιά πολιτική και ιδεολογική συζήτηση σχετικά με τη στάση των πολιτικών δυνάμεων απέναντι στις ραγδαία εξελισσόμενες τεχνολογίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, που εισβάλλουν και επηρεάζουν κάθε πτυχή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής όσο ποτέ άλλοτε στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Η κατάληξη της ψήφισης του νομοσχεδίου, με όλες τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να γίνονται δεκτές, αποτέλεσε μια κοινοβουλευτική και ιδεολογική νίκη για την Αριστερά. Οι νέες τεχνολογίες, από τη μία πλευρά, είναι ένα αναπόφευκτο και καλοδεχούμενο γεγονός. Από την άλλη όμως πλευρά, η θέσπιση κανόνων που θα ρυθμίζουν τη χρήση τους είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα του άμεσου και απώτερου μέλλοντος, καθώς η εφαρμογή τους μπορεί να προσβάλλει ανά πάσα στιγμή ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η παραβίαση της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων, ο κοινωνικός και εργασιακός αποκλεισμός με βάση στοιχεία χαρακτήρα κ.ά. Τη στιγμή που μιλάμε είναι παγκοσμίως σε πρώιμο στάδιο η νομοθετική ρύθμιση αυτών των ζητημάτων. Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα, που απαιτεί μεγάλο εύρος διεπιστημονικής προσέγγισης και, ταυτόχρονα, η συζήτηση αυτή ενσωματώνει τις υπαρκτές γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, καθώς διακυβεύονται τα συμφέροντα των τεχνολογικών κολοσσών ένθεν κακείθεν.

Στο πλαίσιο αυτό, το κύριο επίδικο για τον ΣΥΡΙΖΑΠ.Σ. είναι αν οι κανόνες αυτοί θα έχουν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα ή εταιρειοκεντρικό και ολοκληρωτισμού. Αν, δηλαδή, θα θωρακίζουν τις αρχές του κράτους δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα ή αν, αντιθέτως, θα αφήνουν ελεύθερο το πεδίο για την καταπάτηση των θεμελιωδών δημοκρατικών αξιών που διακυβεύονται από τις νέες τεχνολογίες, όπως οι συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες, το δικαίωμα στην εργασία κ.ά. Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης της Ν.Δ. έρχεται σε μια στιγμή όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει την πρωτοβουλία μιας ανεξάρτητης πολιτικής που θα θέτει τους δικούς της κανόνες απέναντι στις άλλες υπερδυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα) και στους τεχνολογικούς κολοσσούς τους, σεβόμενη τις θεμελιώδεις της αρχές του κράτους δικαίου, και αναμένεται η ψήφιση Ευρωπαϊκού Κανονισμού που θα είναι υποχρεωτικός για όλα τα κράτημέλη της. Μάλιστα, σημαντική συμβολή στο κείμενο του Κανονισμού είχαν οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., καθώς οι γνωμοδοτήσεις τους έγιναν δεκτές με μεγάλες πλειοψηφίες.

Προτού όμως αυτός ψηφιστεί, η κυβέρνηση με μια ανεξήγητη βιασύνη ανάρτησε με διαδικασίες fast-track σε δημόσια διαβούλευση και κατέθεσε στη Βουλή ένα προχειρογραμμένο, διάτρητο νομικά κείμενο, με πλήθος ασαφειών και σοβαρών ελλείψεων, που στην αρχική του εκδοχή άφηνε έκθετους τους πολίτες και τους εργαζόμενους. Χωρίς προηγουμένως να συστήσει, ως όφειλε, μια Διεπιστημονική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, να διαβουλευτεί το πόρισμά της με φορείς και κόμματα και να βρεθούν ο ορθός και ο κοινός τόπος για ένα τέτοιο οικουμενικό ζήτημα. Ενδεικτική της προχειρότητας είναι η αρχική έλλειψη οποιασδήποτε ρητής αναφοράς στην ταυτόχρονη ισχύ του GDPR, κάτι που έσπευσε κατ’ αρχάς να διορθώσει μετά τη δριμεία δημόσια κριτική που ασκήθηκε από πάρεδρο του ΣτΕ. Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., από την πρώτη στιγμή επεξεργασίας του νομοσχεδίου στις Επιτροπές της Βουλής, έθεσε κόκκινες γραμμές μέσω της κατάθεσης προτάσεων που το έστρεφαν σε μια ανθρωποκεντρική κατεύθυνση θωράκισης των δικαιωμάτων πολιτών και εργαζόμενων.

Συγκεκριμένα, θεραπεύοντας πυρηνικές, καίριες και αδιανόητες ελλείψεις και ασάφειες του νομοσχεδίου, πρότεινε:

Τον ορισμό Αρχής ελέγχου τήρησης των υποχρεώσεων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που κάνουν χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και πρόβλεψη κυρώσεων.

Τη ρητή πρόβλεψη ενημέρωσης εργαζόμενων και υποψήφιων εργαζόμενων για τις αποφάσεις που λαμβάνονται για αυτούς με χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και τις παραμέτρους τους πριν τη λήψη της απόφασης, όπως και τη ρητή απαγόρευση χρήσης αλγόριθμων δημιουργίας προφίλ (Profiling), όπου μέσω της σκιαγράφησης του χαρακτήρα τους με τη μέθοδο της εξόρυξης δεδομένων θα μπορούσαν να λαμβάνονται αποφάσεις για προσλήψεις ή απολύσεις.

Τη ρητή απαγόρευση χρήσης «προκατειλημμένων» αλγόριθμων που κάνουν διακρίσεις στην εργασία λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, σεξουαλικού προσανατολισμού κ.ά.

Τη διασφάλιση ότι δεν θα υπάρχει εξαίρεση της ΕΥΠ και των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Εθνικής Άμυνας από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου, δεν θα θίγει ανθρώπινα δικαιώματα που προσβάλλονται από πρακτικές προληπτικής αστυνόμευσης βάσει συμπεριφορικών δεδομένων, αυτοματοποιημένης αναγνώρισης σε δημόσιους χώρους και μαζικών παρακολουθήσεων.

Οι προτάσεις-προσθήκες της αξιωματικής αντιπολίτευσης που άλλαξαν ριζικά τη φυσιογνωμία του νομοσχεδίου έγιναν δεκτές στο σύνολό τους από την κυβέρνηση, κάτι που συνέβη πρώτη φορά στα κοινοβουλευτικά χρονικά, προσχωρώντας στη γραμμή και δικαιώνοντας τις θέσεις και την κριτική του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ, όπως συνέβη και με τα υπόλοιπα κόμματα, κρίνοντας από το περιεχόμενο των τοποθετήσεών τους.

Αξιοσημείωτη είναι η στάση του ΠΑΣΟΚΚΙΝ.ΑΛΛ., το οποίο είχε σπεύσει να υπερψηφίσει το νομοσχέδιο ήδη από τις Επιτροπές, χωρίς να διεκδικήσει τις κομβικές αλλαγές που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., συντασσόμενο κατόπιν εορτής με αυτές. Η καταγγελία δε, την αμέσως επόμενη ημέρα ψήφισης του νομοσχεδίου από τον πρόεδρό του Ν. Ανδρουλάκη, για απόπειρα παρακολούθησης του κινητού του με λογισμικό που χρησιμοποιεί αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, το γνωστό Predato», θύμα του οποίου είχε πέσει και ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης όταν αρθρογραφούσε για τραπεζικά σκάνδαλα, ανέδειξε τη σοβαρότητα και το βάθος με την οποία πρέπει να αντιμετωπίζονται τέτοιες νομοθετικές πρωτοβουλίες, ιδίως όταν αναλαμβάνονται από μια πολλαπλά υπότροπη κυβέρνηση, όπως αυτή της Ν.Δ., και μάλιστα όταν υπήρξε δημόσια πολιτική αυτοκριτική του για το γεγονός ότι είχε στηρίξει στη Βουλή την κυβερνητική τροπολογία περί μη ενημέρωσης των προσώπων που παρακολουθούνται από την ΕΥΠ για λόγους… «εθνικής ασφάλειας», που ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ ζητά να καταργηθεί με δική του τροπολογία.

Σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο εφεξής θα είναι, από τη μία, όλοι να καρπωθούν τα οφέλη της τεχνολογικής προόδου σε όλο το φάσμα των κοινωνικών δραστηριοτήτων και, από την άλλη, η χρήση τους να γίνει με τρόπο ελεγχόμενο και ασφαλή, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι και οι αρνητικές συνέπειες για τους πολίτες και την κοινωνία.

“Οι προτάσεις προσθήκες της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που άλλαξαν ριζικά τη φυσιογνωμία του νομοσχεδίου για τη χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών, έγιναν δεκτές στο σύνολό τους από την κυβέρνηση, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στα κοινοβουλευτικά χρονικά, δικαιώνοντας τις θέσεις και την κριτική του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.”

Εφημερίδα “Η Αυγή της Κυριακής”, 31/7/2022