paramythianews

Nέα από δήμο Σουλίου – Θεσπρωτία – Ήπειρο

Η Παλιά Βέλλιανη και η μετοικεσία των Βελλιανιτών στους Παξούς

Ο Γεώργιος Δημητρίου (Μάνθος) με τη σύζυγό του και την πεθερά του                στην οικία του στο Προδρόμι.               (3)   Φωτογρ. Αρχείο Μ.Α.Μ.

Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα

Η Παλιά Βέλλιανη και η μετοικεσία των Βελλιανιτών στους Παξούς

Γενικά 

Νότια και πλησίον  της αρχαίας Ελέας (350 π.Χ.), μετά την  καταστροφή της από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ., ιδρύθηκε το χωριό Βέλλιανη, το οποίο ονομάζουμε   Παλιά Βέλλιανη.  H Παλιά Βέλλιανη σήμερα δεν υπάρχει. Διαλύθηκε μετά το 1854, όταν καταστράφηκε ολοσχερώς, εξαιτίας της αποτυχούσας Ηπειρωτικής Επανάστασης.

Η περιοχή νοτιοδυτικά της αρχαίας Ελέας, δηλαδή το λεκανοπέδιο της Παραμυθιάς μέχρι την Αμμουδιά (εκβολές του Αχέροντα), ονομαζόταν Ελεάτιδα. Η εν λόγω περιοχή, όπως και όλη η ΄Ηπειρος, για μεγάλο χρονικό διάστημα, έμεινε σχεδόν έρημος. Έμεινε σχεδόν έρημος,   επειδή, όσοι Ηπειρώτες επέζησαν της ρωμαϊκής καταστροφής (167 π.Χ.), μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στη Ρώμη, όπου εκεί άλλοι πουλήθηκαν ως δούλοι στα σκλαβοπάζαρα και άλλοι  χρησιμοποιήθηκαν στις διάφορες εργασίες. Η άποψη αυτή, δηλαδή η ερήμωση της Ηπείρου,  αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι το 31 π. Χ,  μετά τη νίκη του Γάιου Οκταβιανού επί του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο, ο νικητής για να κτίσει την πόλη της νίκης, τη Νικόπολη της Πρέβεζας, έφερε εργάτες από την Αιτωλοακαρνανία, επειδή δεν υπήρχαν τοιούτοι στην εγγύς περιοχή. 

Η Παλιά Βέλλιανη, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Ιωάννινα (1431 μ.Χ.), βρισκόταν υπό την κυριαρχία του Ευστάθιου Πάλλη και ο πληθυσμός της την εποχή αυτή, σύμφωνα με τους Δημήτρη Παναγιωτίδη, τον  Ακαδημαϊκό Νικόλαο Bέη  και το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ελευθερουδάκη, τόμος Γ΄. , λήμμα Βέλλιανη, σελ. 100, ανερχόταν σε πεντακόσιες (500) οικογένειες,  δηλαδή σε τρεις χιλιάδες πεντακοσίους (3.500) κατοίκους. ( Βλέπ. λεπτομ. π.κ.)

Διακρίνονται η οροσειρά Κορύλας και ορισμένες οικίες του Πάνω Προδρομίου. Εδώ, στην ενδιάμεση αυτή περιοχή, βρισκόταν η Παλιά Βέλλιανη   (1)   Τη φωτ. μού την έστειλε η Ανίτα Βασιλείου  Δημητρίου (Προδρόμι), καθηγήτρια Γερμανικών.

                                       .  

         

Γραπτές μαρτυρίες  

– Ο Leake William : « Travels in Northern Greec, London 1835, σελ. 69 :  

Στις 3 Μαΐου του 1809  ο Άγγλος Αντισυνταγματάρχης Leake William, στο οδοιπορικό του ανά την ΄Ηπειρο, προερχόμενος από το Σούλι, μέσω Γλυκής επισκέφτηκε την Παναγία « Χάλασμα », « το Παλιόκαστρο » (τη σημερινή αρχαία Ελέα), και στη συνέχεια την « Παλιά Βέλλιανη » και τη μονή της, « του Ιωάννου του Προδρόμου ».   Για την επίσκεψή του στην Παλιά Βέλλιανη, γράφει :  

«  … Το χωριό Βέλλιανη, σήμερα ερείπια,  βρίσκεται κάτω από την Ακρόπολη, αλλά μέσα στα όρια της παλιάς πόλης (σ.σ. εννοεί την αρχαία Ελέα), όπως μαρτυρούν μερικά θεμέλια στα κατηφορικά υψώματα. 

Στο μοναστήρι Άγιος Ιωάννης, από το οποίο μόνο η εκκλησία του δεν είναι καταστραμμένη, βρήκα υπολείμματα ενός κίονα από ασβεστόλιθο, του οποίου η διάμετρος ήταν τρία πόδια περίπου. Έναν άλλο παρόμοιο κίονα βρήκα επίσης μέσα στο χωριό. 

Πιο κάτω από τα ερείπια μιας ερειπωμένης εκκλησίας (σ.σ. της μικρής βυζαντινής εκκλησίας) είναι μερικά άλλα λίθινα θραύσματα ελληνικής αρχιτεκτονικής με ένα κατάστραμμένο κεφάλι βοδιού και άλλα λίθινα εντυπωσιακά στολίδια, τα οποία δεν ήταν πολύ παλιά. Αυτά είναι τα μοναδικά υπολείμματα της γλυπτικής … »

Ο Δημ. Παναγιωτίδης στη μελέτη του με τίτλο « Η Βέλλιανη, τα πελασγικά αυτής τείχη και η Μονή », η οποία αναγνώστηκε στη συνεδρίαση της 13ης Δεκεμβρίου 1899 του εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου, τομ. ΚΗ΄., σελ. 145, γράφει : 

« … Όλα τα παραπάνω (σ.σ. εννοεί τα πελασγικά τείχη,, τη Μονή του Αγίου Ιωάννου και τον αρχαίο τάφο (σ.σ. στο οικόπεδο του Φώτο Μπίκα, ΄Ανω Βέλλιανη), μαρτυρούν το λιγότερο ότι, σύμφωνα με την παράδοση, η Παλιά Βέλλιανη κάποτε αριθμούσε περίπου πεντακόσιες οικίες. 

Πότε όμως καταστράφηκε το χωριό τούτο δε γνωρίζουμε. Ιστορικά είναι μόνο γνωστό ότι πολλοί από τους κατοίκους του έφυγαν και μετέβηκαν στους Παξούς και στην Κέρκυρα, όπου εκεί πρόκοψαν και μερικοί από αυτούς διατήρησαν στην ξένη το όνομα της πατρίδας τους Βελλιανίτες και έτσι ονομάζονταν 

Από τη μετοικεσία αυτή στις βενετικές κτήσεις εξηγείται ίσως και το γεγονός ότι η παρακείμενη Μονή διατελούσε υπό την προστασία των Βενετών στους Παξούς, καθότι οι Τούρκοι κατείχαν ολόκληρη τη χώρα αυτή, ενώ οι Βενετοί δεν έφταναν ούτε μέχρι την Πάργα »

–  Η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, έτος έκδοσης 1927, τόμος 18ος , λήμμα Πάλλης, σελ. 480 :

« Πάλ(λ)ης : όνομα παλαιού ηπειρωτικού οίκου, καταγόμενου εκ της πόλεως Παραμυθίας της Θεσπρωτίας. Η κατ’ ευθείαν γενεαλογία του οίκου ανέρχεται μέχρι του Ευσταθίου Πάλ(λ)η, πρωτεύοντος εν Παραμυθία κατά το Ι4 αιώνα, κυρίου του χωρίου Ελινοί (Κοινότ. Βέλλιανη). Τούτου αδελφοί, ο μεν Νικόλαος εγκατέστη εν Αρκαδία της Πελοποννήσου, αποθανών άτεκνος, ο δε Ιωάννής Πάλ(λ)ης μετώκησεν εις Ιταλίαν, εις το κράτος της Νεαπόλεως. 

Υιός του Ευσταθίου ο Λάμπρος Πάλλης διεκρίθη κατά τους αγώνας των Ηπειρωτών εναντίον της τουρκικής εισβολής. Επί κεφαλής του σώματος των Ηπειρωτών της Παραμυθίας μάχεται εις την ορεινήν και δυσπρόσιτον χώραν της βορείου Θεσπρωτίας κατά των αλβανικών και τουρκικών εισβολών και τραυματίζεται. Αλλά έτι τινά μετά την υπό Αμουράτ του Β΄. κατάληψιν των Ιωαννίνων (1331) αναγκάζεται να συνθηκολογήσει μετά των κατακτητών Αλβανών, αυτός δε μετά της οικογενείας του να μετοικήσει εις Ιωάννινα…. »

–   Γεωργίου Τράνακα : Εφημερίδα « Ηχώ των Παξών », φύλλο 11/1973                                                                                                                                                                              «… Ο αείμνηστος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλ. Α. Βέης αναφέρει : Ότι το χωρίον Βέλλιανη της Παραμυθιάς κατωκείτο άλλοτε επί Τουρκοκρατίας εκ πεντακοσίων οικογενειών των οποίων όμως πολλαί κατέφυγον, δι’ ους λόγους αναφέρει ο κ. Αρχιμανδρίτης εις Παξούς και ολίγαι εις Κέρκυραν, λαβούσαι το επώνυμον « Βελλιανίτης » εκ του χωρίου από το οποίον κατήγοντο… ». 

Καλοκαίρι 1972. Ο αείμνηστος  Σπύρος Μουσελίμης ξεδιψάει με το νερό της βρύσης του Μοναστηριού της Βέλλιανης, ενώ ο κάποτε μαθητής του (ο γράφων) παρακολουθεί.  Η βρύση του Μοναστηριού σήμερα δεν υπάρχει. Παλιά με το νερό της ο ηγούμενος πότιζε τα κηπάδια του, τα γίδια, τα γελάδια και τα άλογα …   ( 2 )  Φωτογραφία .  Αρχείο Μ.Α.Μ.

Προφορική μαρτυρία 

–  Ο Γεώργιος Δημητρίου (Μάνθος),  Προδρόμι (επιστολές του με ημερομηνία 21.04 και 06.05.1998) :

«  Το Μοναστήρι του Ιωάννη του Προδρόμου (Μονή της Βέλλια-νης) είχε δύο χιλιάδες (2.000) ρίζες ελιές, από τις οποίες σήμερα (1998) πολλές έχουν καταστραφεί, γιατί δεν τις φροντίζει κανένας. ΄Ολες τις ελιές αυτές τις δώρισαν κατά τον καιρό της Τουρκοκρα-τίας στο Μοναστήρι οι κάτοικοι της Παλιάς Βέλλιανης και του Προδρομιού. Τις δώρισαν, επειδή οι Τούρκοι φοβούνταν τους Αγίους και στα βακούφια δεν έβαζαν χέρι. Σήμερα, ενώ ο Τούρκος κατακτητής δεν υπάρχει, τις ελιές αυτές κατέχει η Μητρόπολη της Παραμυθιάς, η οποία ούτε τις εκμεταλλεύεται, αλλά και ούτε τις διανέμει σε ακτήμονες…

Παλιά ζούσαν εδώ πολλοί άνθρωποι, υπήρχε ζωή. Τη ζωή αυτή μαρτυρούν και τα πολλά  τοπωνύμια, που ακόμα σώζονται  : η τοποθεσία, οι τέσσερις ελιές του Μπέη, φανερώνει ότι ο Μπέης, επειδή δεν είχε δωρίσει τις τέσσερις ελιές του στο Μοναστήρι, φέρουν ακόμα το όνομά του. Το Μέγα Αμπέλι (σ.σ. το πρώτο ποδοσφαιρικό γήπεδο του Προδομιού), η Παλιόστανη,  στου Πρέντζια. Ο Πρέντζιας δολοφονήθηκε από τους Τούρκους περίπου το 1586. Τα Πεζούλια, που καλλιεργούσαν αμπέλια. Το Λιθάρι του Κίτσιου (σ. Βασ. Γ. Δημητρίου: πιο κάτω από το Μοναστήρι), οφείλει την ονομασία του στον Κίτσιο Τζαβέλα, τον Οπλαρχηγό του Σουλίου.  Ο Κίτσιος Τζαβέλας κατά την εποχή των πολέμων του Σουλίου με τον Αλή Πασά, (1790-1803) έλεγχε τα πάντα στην περιοχή μας. Από το βουνό κατέβαινε τα βράδια στην Παλιά Βέλλιανη και το Προδρόμι, έπαιρνε τρόφιμα και λημέριαζε στο Λιθάρι αυτό. ΄Υστερα από τη Σκαλοπούλα  ανέβαινε ψηλά στο Κιόνι του Τζαβέλα (σ. Βασ. Γ. Δημητρίου : σύνορο Προδρομιού – Ζερβοχωριού,  κοντά στη σκήτη )

Ο Γεώργιος Δημητρίου (Μάνθος) με τη σύζυγό του και την πεθερά του 
  στην οικία του στο Προδρόμι. 
 (3)   Φωτογρ. Αρχείο Μ.Α.Μ.

              

 της Αγίας Παρασκευής ) και από κει, μέσω της Πισσαριάς και της Γράβας του Κιτσάκη, κατέβαινε στο χωριό Τσαγγάρι και στη συνέχεια  πήγαινε στο Σούλι. Κάτω από το Λιθάρι του Κίτσιου υπήρχαν τα σπίτια της Παλιάς Βέλλιανης, από τα οποία εγώ είχα μετρήσει κάπου πενήντα (50)…. ( Βλέπ. Χρήστος Δ. Σιώζος, Διδάκτωρ Ιατρικής :  «  Το Προδρόμι Θεσπρωτίας », Ιωάννινα 2000, σελ. 119 έ.121 )

Οι Παλιοί Βελλιανίτες είχαν το θαφτικό τους (νεκροταφείο) βόρεια από τη βρύση του Μοναστηριού και εκατό περίπου μέτρα προς το κάστρο. Εκεί μέχρι των ημερών μας, μετά από μεγάλες πλημμύρες, έβγαιναν μέσα από τη γη ανθρώπινα κόκαλα. 

Όλα τα παραπάνω τα ξέρω, κυρίως από το Χρηστογιάννη, που ήταν δάσκαλος, πολύ διαβασμένος και ίσως και γι’ αυτό τον κα-θαίρεσαν. Είχε πολλά βιβλία, τα οποία διάβαζε, και, όταν οι Γερ-μανοί το 1943 έκαψαν το Προδρόμι, κάηκαν κι αυτά… »

Το οικόσημο Βελλιανίτη       
     (4   Φωτό .  Από το Libro d’ Oro, του Σπύρου Κατσαρού, Κέρκυρα 1983

                                   

Η μετοικεσία των Βελλιανιτών 

Συνοπτικά 

–  Η μετοικεσία των Βελλιανιτών στους Παξούς έλαβε χώρα στο τέλος του 1400 μ.Χ.  ή στις  αρχές του 1500 .

–  Οι Βελλιανίτες κατά τη μετοικεσία τους στους Παξούς πήραν μαζί τους και την εικόνα της Παναγίας από την τρίκλητο ομώνυμο εκκλησία τους, η οποία σήμερα ονομάζεται «  Παναγία Χάλασμα »

–  Οι Βελλιανίτες των Παξών ήταν οι κληρονόμοι της Μονής της Βέλλιανης του Ιωάννου του Προδρόμου, ως και όλης της περιουσίας της. 

–   Το οικόσημο των Βελλιανιτών στους Παξούς και Κέρκυρα ήταν  δύο κοκόρια με στέμμα, που έφερνε τρεις ακτίνες  (βλέπ. π.π. φωτογραφία 4).  

Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τα Ιωάννινα 

Το 1431 οι Τούρκοι, μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης (1430), κατέλαβαν τα Ιωάννινα. Την εποχή αυτή τη Θεσπρωτία κατείχαν οι  Βενετοί, οι οποίοι διατήρησαν το καθεστώς των  Σπαχήδων. Οι Σπαχήδες, ήσαν ΄Ελληνες χριστιανοί. Κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης και διατηρούσαν δικό τους στρατό με δική τους σημαία,  στην οποία υπήρχε η εικόνα του Αγίου  Γεωργίου.   Και οι δύο – Βενετοί και Σπαχήδες – προσπαθούσαν να εμποδίσουν την κάθοδο των Τούρκων προς τα παράλια του Ιουνίου Πελάγους. 

Οι Τούρκοι κατέρχονται στη Θεσπρωτία 

Σύμφωνα με το Βασίλη Κραψίτη, « Η Ιστορία της Παραμυθιάς », Αθήνα 1991, σελ. 49 ), η Θεσπρωτία καταλήφθηκε από τους Τούρκους το έτος 1449, δηλαδή μετά την πτώση του Δεσποτάτου της Ηπείρου.  

Η άφιξη και η επικράτηση των Οθωμανών στη Θεσπρωτία  προκάλεσαν πολλά δεινά, εξαιτίας των οποίων πολλοί κάτοικοί της αναγκάστηκαν να μετοικήσουν κυρίως στα Ιόνια νησιά, τα οποία κατείχαν οι Βενετοί.  Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν και αρκετοί  κάτοικοι της Παλιάς Βέλλιανης

Γραπτές μαρτυρίες 

α.   Το υπ’ αριθμ. 3295/1855 συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Νικ. Ορφανού   

Το 1854, μετά την αποτυχημένη Ηπειρωτική Επανάσταση, η Μονή της Βέλλιανης, του Ιωάννου Προδρόμου,  λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και  όλη της η κινητή περιουσία αρπάχτηκε από τους Τουρκαλβανούς. 

Ο Ιερομόναχος Λεόντιος, ηγούμενος της Μονής από το 1830 μ.Χ. , αφού πήρε μαζί του τα ιερά λείψανα και ορισμένα βιβλία, διέμενε στο χωριό Προδρόμι, όπου υπήρχε  το μετόχι της. 

Στη συνέχεια, το 1855  μετέβηκε  στους Παξούς, λαμβάνοντας από τους  εκεί  Βελλιανίτες χρηματική βοήθεια, προκειμένου να αποκαταστήσει τις καταστροφές της Μονής.  Η χρηματική αυτή βοήθεια μαζί με τα ονοματεπώνυμα  των 34  χορηγών Βελλιανιτών, αναγράφονται στο  υπ’ αριθμ. 3295/1855 συμβόλαιο  του Συμβολαιογράφου Νικόλαου Ορφανού. 

Απόσπασμα από το τρισέλιδο υπ’ αριθμ. 3295/1855 Συμβόλαιο του Νικ. Ορφανού.

Επίσης στο εν λόγω Συμβόλαιο ο Ιερομόναχος της Μονής της Βέλλιανης  Λεόντιος αναφέρει : 

 ” Οι Προπάτορες των υποφαινομένων της γενεάς των Βελια-νιτάτων προ τριακοσίων ήδη και επέκεινα ετών μετοικήσαντες από την αντίπεραν Στερεάν της Ηπείρου τουτέστι από την Βέλιανη επαρχία Παραμυθιάς εις ταύτην την νήσον…”

β.   Ιωάννη Δόικα :  To Libro D’ oro των Παξών 

Ο Ιωάννης Δόικας  γεννήθηκε στο Μάρμαρο της Κέρκυρας, διετέλεσε προϊστάμενος του Ιστορικού Αρχείου Κέρκυρας και των Παξών και, ερευνώντας σε βάθος την Ιστορία των Παξών, συνέγραψε  πολλά βιβλία.  Στο βιβλίο του Libro D’ oro των Παξών, έκδοσης Κατσαρού Κέρκυρας,  1983, αναλύοντας το περιεχόμενο του υπ’ αριθμ. 3295/1855 Συμβολαίου του Νικ. Ορφανού, γράφει :  

«  Από έγγραφα που βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο Παξών, πληροφορούμαστε και τούτο σχετικά, την προέλευση ορισμένων από τους σημερινούς κατοίκους του νησιού π.χ. οι Βελλιανίτες ή Βελιανίτες, ήλθαν στο νησί περίπου το 1550 από τη Βέλλιανη της Παραμυθιάς (συμβολαιογράφος Παξών Ν. Ορφανός αριθ. 3295/1855).
Από τη νοταριακή αυτή πράξη, συνάγεται ευθέως ότι: Η φάρα των Βελιανιτών ουδέποτε διέκοψε τους δεσμούς της από τον τόπο της καταγωγής, αφού όπως αναφέρει ο ηγούμενος της Μονής Ιωάννου Προδρόμου, η φάρα είναι κυρία της Μονής και ότι επανειλημμένα εισέφερε πάρα πολλά για τη συντήρηση και ανοικοδόμηση.
Η μετοίκηση των Βελιανιτών έγινε στο τέλος του 1400 ή αρχή 1500, όταν βεβαιώνεται στην πράξη αυτή  ” Οι Προπάτορες των υποφαινομένων της γενεάς των Βελιανιτάτων προ τριακοσίων ήδη και επέκεινα ετών μετοικήσαντες από την αντίπεραν Στερεάν της Ηπείρου τουτέστι από την Βέλιανη επαρχία Παραμυθιάς εις ταύτην την νήσον…” Αν λοιπόν υπολογίσουμε περισσότερα από 300 χρόνια με χρόνο το 1855 (ημερομηνία της Πράξεων) τότε άνετα καταλήγουμε ότι η μετοίκηση έγινε τέλος 1400 ή αρχές 1500.

Η μετοίκηση έγινε λόγω της έκρυθμης κατάστασης που ήταν στην περιοχή της Βέλιανης, αφού αναφέρεται ” ένεκα των τότε εις τα  εκεί περισπασμών…“.

Τέλος το έγγραφο αυτό υπογράφεται από 34 Βελιανίτες, με επικεφαλής τον Θεοδόσιον Ιερομόναχον Βελιανίτη, τον Γεώργιον Ιερέαν Βελιανίτη, τον Νικόλαον Ιερέα Βελιανίτη και τέλος τον “Λεόντιον Βελιανίτην Ηγούμενον του εν Βελιάνοις Μοναστηρίου του Αγίου και ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου”.

–   Ο Ιωάννης Αρχιμανδρίτης, Επίτιμος Γεν. Επιθεωρητής Σχολείων, σε άρθρο του με τίτλο « Ηπειρος και Παξοί », εφημερίδα Ηχώ των Παξών, 1972, φύλλο 9, σελ. 4. 

«  Η φάρα των Βελλιανιτών 

Η φάρα των Bελλιανιτών έχει την αρχική της καταγωγή από το χωριό Βέλλιανη της Παραμυθιάς. Πρόκειται για ένα χωριό, που απέχει από την Παραμυθιά περί τα τρία χιλιόμετρα. …. »

–   Ο Πέτρος Σπυράκης Βελλιανίτης, « Η φάρα των Βελλιανιτών », επιστολή του προς το Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Όμιλο Βελλιανιτών με ημερομηνία 06.06.1983. 

«  Με τα προφορικά στοιχεία τα δικά μου από γενιά σε γενιά, ο πρώτος Βελλιανίτης ελέγετο Φίλιππος. … Ο Φίλιππος που για μένα είναι ο κατ’ ευθείαν πρόγονός μου, αποκτά δύο παιδιά, το Θωμά και το Μιχαήλ. Από το χρόνο της άφιξής του στους Παξούς ο Φίλιππος φαίνεται ότι αποκτά την εύνοια των τότε κατακτητών Βενετσιάνων και παίρνει τον τίτλο του « Καπιτάνου », τον οποίο και κληρονομεί και στα παιδιά του, τα οποία ελέγοντο Καπιτάν Τόμας και Καπιτάν Μίχος κατά τη βενετσιάνικη διάλεκτο. … 

Οι  Βελλιανίτες που ήρθαν στους Παξούς απόκτησαν μεγάλη οικονομική άνεση, αν όχι πλούτο, γιατί αμέσως αγόρασαν, εκτός των άλλων περιουσιακών στοιχείων, το νησάκι που βρίσκεται στην είσοδο του λιμένος Γαΐου, που ονομάστηκε « Παναγιά » από την εκκλησία που έκτισαν εκεί και που απόθεσαν την εικόνα της Παναγίας, που η παράδοση μάς λέει ότι έφεραν μαζί τους από το χωριό τους. Πρόκειται για μια εικόνα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας και από τις παραστάσεις της δείχνει την Παναγία, κρατώντας το Χριστό και γύρω οι Προφήτες από τη γενιά της  « Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί και άνθος εξ αυτής Χριστέ… » Αυτή ακριβώς η παράσταση της εικόνας, αλλά και η αρχαιολογική της αξία, είναι τα στοιχεία εκείνα που μας οδηγούν στο να επιβεβαιωθεί εκ των πραγμάτων η παράδοση ότι την εικόνα τη φέρανε μαζί τους οι πρώτοι άποικοι των Παξών από τη Βέλλιανη από την οποία τελικά και πήραν το επίθετο της καταγωγής τους. Τελικά σ’ αυτό το νησί κτίστηκε το μοναστήρι που και σήμερα ακόμη φέρει τον τίτλο  « Ιερός ναός Υπεραγίας Θεοτόκου Κοιμήσεως των Βελλιανιτών ». 

–   Ο Βασίλης Κραψίτης, «  Ιστορία της Παραμυθιάς », Αθήνα 1991, σελ. 85

«  Από τα ίδια πιο πάνω αίτια (σ.σ. εννοεί την κακοδιοίκηση των Τούρκων και τις πυκνές και απάνθρωπες εγκληματικές πράξεις τους σε βάρος του χριστιανικού πληθυσμού) παρατηρήθηκε ομαδική μετοικεσία των χριστιανικών οικογενειών του χωριού Βέλλιανη της Παραμυθιάς με εγκατάσταση στους Παξούς και στην Κέρκυρα, όπου τα μέλη τους αναδείχτηκαν. Μερικοί μάλιστα απ’ αυτούς προσαγορεύονται Βελλιανίτες, ονομασία που στο πέρασμα του χρόνο μεταβλήθηκε σε επίθετο. …

Δύο μόλις χιλιόμετρα από το Γάιον, την πρωτεύουσα του νησιού, αναγέρθηκε ο ωραιότατος συνοικισμός « Βελλιανίτικα » (σ.σ. Βελλιανιτάτικα). Οι Βελλιανίτες των Παξών από τα πρώτα χρόνια της εγκαταστάσεώς τους στη νέα τους πατρίδα, προστάτευαν το Μοναστήρι του Ιωάννη του Προδρόμου του χωριού τους, ήτοι της Βέλλιανης της Παραμυθιάς, το οποίο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας βρίσκονταν σε ακμή » .

Οι καταστροφές της Παλιάς Βέλλιανης 

 Η Παλιά Βέλλιανη, εξαιτίας της θέσης της, ευρισκόμενη πλησίον του Σουλίου και της Παραμυθιάς, αλλά και του πατριωτισμού των κατοίκων της,  υπέστη κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πολλές καταστροφές :

Το 1611 μετά την αποτυχία της Επανάστασης του Επισκόπου Τρίκης, γνωστού  ως Διονύσιου Φιλόσοφου, επειδή οι κάτοικοί της συμμετείχαν στην εν λόγω Επανάσταση.  

Το 1807   από τον Αλή πασά των Ιωαννίνων, επειδή οι κάτοικοί της μαζί με τους Παραμυθιώτες στους αγώνες του εναντίον του Σουλίου, είχαν υποστηρίξει τους Σουλιώτες. Τούτο φανερώνει και η μαρτυρία του ΄Αγγλου περιηγητή Ληκ (βλ. π.π.), ο οποίος στην επίσκεψή του το 1809, αναφέρει ότι η Π. Βέλλιανη ήταν τελείως καταστραμμένη εκτός από την εκκλησία του Μοναστηριού της

Το 1831  από τον Ιμίν Πασά των Ιωαννίνων, επειδή στους πολέμους του Σουλτάνου εναντίον του Αλή Πασά, είχαν ταχθεί με το δεύτερο. (  Βλ. Βασ. Κραψίτη « Ιστορία της Παραμυθιάς », Αθήνα 1991, σελ. 245 κ.246)

Το 1854, μετά την αποτυχούσα Ηπειρωτική Επανάσταση, επήλθε η οριστική καταστροφή της Παλιάς Βέλλιανης. Και οι ολίγοι εναπομείναντες κάτοικοί της, αφού μετακινήθηκαν βόρεια αυτής και πλησίον της αρχαίας Ελέας,  ίδρυσαν την ΄Ανω Βέλλιανη

Το πρώτο αντάμωμα των Βελλιανιτών με τους Πάξιους Βελλιανίτες 

Με βάση την παράδοση, το προεδρείο του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Βελλιανιτών της κοινότητας Βέλλιανης στις 22.01.1983 απέστειλε επιστολή προς τον αιδεσιμότατο του χωριού Βελλιανιτάτικων των Παξών  παπά  Δημήτρη Βελλιανίτη, με την οποία τού ζητούσε πληροφορίες για τους προγόνους των εκεί ζώντων Βελλιανιτών. 

΄Ετσι, μετά την ανταλλαγή επιστολών, ο Εκπ. Σύλλογος Βελλιανιτών στις 10.07.1983  με μπροστιάρη τον επιβλητικό εφημέριό τους παπα -Γάκη (Παπαφώτη) πραγματοποίησε στους Παξούς  ημερήσια εκδρομή, στην οποία συμμετείχαν 80 Βελλιανίτες. Η επιβίβασή τους στο ειδικό ναυλωμένο καΐκι έγινε στην Πάργα και μετά από μιάμιση ώρα θαλάσσιο ταξίδι αποβιβάστηκαν στο Γάιο, όπου εκεί τους ανέμενε ο Πέτρος Σπυράκης Βελλιανίτης, μαζί με πολλούς άλλους Βελλιανίτες.  Στη συνέχεια με μικρά πλεούμενα οι Βελλιανίτες της Βέλλιανης μαζί με τους Πάξιους Βελλιανίτες επισκέφτηκαν το νησί της Παναγίας ,  όπου συλλειτούργησαν στην εκεί εκκλησία της Παναγίας των Βελλιανιτών.  

–   Σχετικά με το πρώτο αντάμωμα των Βελλιανιτών στους Παξούς, ο Βελλιανίτης Γεώργιος Δημητρίου Λώλος δημοσίευσε στην  εφημερίδα « Η γνώμη της Θεσπρωτίας », τον Ιούλιο του 1983, αριθμό φύλλου 68, άρθρο, από το οποίο αναδημοσιεύουμε το παρακάτω απόσπασμα : 

      «  ΟΙ ΡΙΖΕΣ (ΠΗΓΑΝ ΚΑΙ) ΒΡΗΚΑΝ ΤΑ ΚΛΑΡΙΑ …

Κάπως αργά αρχίσαμε να γράφουμε την ιστορία μας. Ψάχνοντας για τα στοιχεία που την συνθέτουν, με γράμμα μας ρωτούσαμε τον σεβάσμιο γέροντα παπα – Δημήτρη Βελλιανίτη, να μας γράψει ό,τι ξέρει για τους Βελλιανίτες (επώνυμο, καταγωγή κ.λ.π. και πώς βρέθηκαν στους Παξούς).

Η απάντηση, με σημαντικές πληροφορίες ήρθε από το πιο κατάλληλο πρόσωπο, τον κ. Πέτρο Βελλιανίτη. 

Από κει και μετά, όλα κύλησαν κανονικά. Η ιδέα ήταν του ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΕΚΠ/ΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΩΝ, και πραγματικά την ασπάστηκε το χωριό. Θα πραγματοποιούσαμε εκδρομή στο νησί, για να γνωριστούμε με τους εκεί Βελλιανίτες. 

΄Ετσι, την Κυριακή 10 Ιουλίου, το χωριό σήμανε συναγερμό. Στις 08.30 το πρωί, ογδόντα ακριβώς άτομα κατεβαίναμε στο μικρό νησάκι που βρίσκεται το μοναστήρι της «ΠANAΓΙΑΣ ΤΩΝ ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΩΝ ». Ο Καμπάνες της εκκλησίας και οι Βελλιανίτες του νησιού, καλωσόριζαν τους Βελλιανίτες κατοίκους της επαρχίας Σουλίου. Τα κλαριά χαιρέταγαν και υποδέχονταν τις ρίζες. 

΄Υστερα από το προσκύνημά μας στην εικόνα της Παναγίας, άρχισε η λειτουργία με τον παπα – Γιώργη Παπαφώτη και τον παπα- Δημήτρη Βελλιανίτη. Η εκκλησία, γεμάτη από Βελλιανίτες και Βελλιανίτες. Ο ψαλτάδες μας και οι ψαλτάδες τους, πάνω στο αναλόγιο συνέθεταν με τις ψαλμωδίες τους ύμνους στην Παναγία των Βελλιανιτών. 

Οι ομιλίες που έγιναν στο τέλος της λειτουργίας και η συζήτηση που ακολούθησε στον αυλόγυρο της εκκλησίας ήταν το επιστέγασμα της ωραίας τελετής. 

Η φιλοξενία συνεχίστηκε το απόγευμα. Με δύο πούλμαν που νοίκιασαν για μας, μας γύρισαν σε όλο το νησί και καταλήξαμε στα Βελλιανιτάτικα. Εκεί οι Βελλιανίτες μας υποδέχτηκαν στην πλατεία και μας φιλοξένησαν στα σπίτια. Γνωρίσαμε τον περικαλή ναό τους και μας κατευόδωσαν ως το λιμάνι…. » 

Θέλετε να μας στηρίξετε;

Μια δωρεά από εσάς μας είναι πολύτιμη. Χρησιμοποιήστε τον σύνδεσμο της paypal για ασφάλεια: